Armoede en Sociale Uitsluiting Jaarboek 2016 - Blik op energiearmoede
varieerd en wijzen op al even diverse mechanismen van persoonlijke en sociale
veerkracht in het licht van schijnbaar uitzichtloze situaties en tegenslagen.
4. Conclusie
Eerst hebben we onze benadering van energiekwetsbaarheid ‘van onderop’ toe-
gelicht en vervolgens de bestudeerde regio (Mons-Borinage-Centre) voorgesteld,
waar de indicatoren voor sociaaleconomische problemen vrij alarmerend zijn. Door
via diepte-interviews rechtstreeks in dialoog te gaan met mensen die door deze
problematiek getroffen worden, hebben we een eerste stand van zaken kunnen
opmaken van de ervaring van mensen die in energiekwetsbaarheid leven.
In tegenstelling tot wat men vaak gelooft, kan deze vorm van kwetsbaarheid niet
louter teruggevoerd worden op de woonomstandigheden. Het betreft een multidi-
mensionele problematiek (van vrijetijdsbesteding over mobiliteit tot gezondheid)
met tevens verschillende schaalniveaus (van de psychische of psychosociale schaal
tot de institutionele relaties). Zoals we hebben kunnen vaststellen, houdt ener-
giekwetsbaarheid verband met institutionele ontwrichting (gebrek aan betaalbare
huisvesting, erbarmelijke woonomstandigheden waaraan men niet kan ontsnap-
pen bij gebrek aan alternatieven, …) en met precaire sociaaleconomische omstan-
digheden die een impact hebben op de hulpbronnen en het beschikbare budget
van huishoudens. Het gevolg is een penibele levenssituatie, waarbij men vaak ge-
confronteerd wordt met stress, angst, schaamte en gevoelens van onmacht, maar
ook van onrechtvaardigheid.
Energiekwetsbaarheid gaat dus vaak gepaard met andere psychosociale kwets-
baarheden en wij verkiezen om hier van associaties te spreken - of zelfs een vicieu-
ze cirkel — eerder dan van causale verbanden, waar men het vaak over heeft in de
Angelsaksische literatuur. Deze associaties komen tot uiting als sociale praktijken
waarmee mensen die kampen met energiekwetsbaarheid blijk geven van hoe ze
leven, doen en denken, in feite als een vorm van sociaal leven waarin aanpassings-,
beschermings- en zelfs overlevingsmechanismen vervat zitten. Op tal van vlakken
illustreren deze mechanismen een socialisatiemodel dat niet alleen richting geeft
aan de manier waarop mensen in een context van energiekwetsbaarheid naar de
wereld kijken, maar ook hun handelingsbeginselen.
Ondanks hun enorm beperkte keuzemogelijkheden weten mensen die in ener-
giekwetsbaarheid leven alsnog hulpbronnen aan te boren, waarbij ze niet alleen
een beroep doen op maatschappelijk werkers, maar ook op familieleden of mensen
uit de buurt. Om hun problemen het hoofd te bieden, geven ze vaak blijk van inven-
tiviteit en creativiteit, van nimmer aflatende aandacht voor hun budget en alle mo-
gelijke manieren om energie te besparen. Hun vrijetijdsbesteding beperkt zich tot
televisie kijken en hun hoop is gevestigd op betere tijden. Het verdient zeker aanbe-
veling deze veerkrachtige strategieën verder te bestuderen. Zij vertegenwoordigen
een van de facetten van het systemische mechanisme van energiekwetsbaarheid,
92
