Leven in energiekwetsbaarheid: voortdurend hoofdrekenen en beperkte mogelijkheden
1 3
kunnen beschouwen als een volwaardig lid van een sociaal systeem (Pannecoucke,
2013; Cantillon, Van Mechelen, Frans & Schuerman, 2015).
3.4 Van doodlopende doolhof naar overlevingsstrategieën
3.4.1 De doodlopende doolhof
Leven in energiekwetsbaarheid gaat gepaard met levensomstandigheden geken-
merkt door onzekerheid, angst over het heden en vrees voor de toekomst. Men-
sen die in energiekwetsbaarheid leven, hebben het gevoel dat hun levenstraject
een doolhof vol doodlopende straatjes is, waarbij gevoelens van verlatenheid,
onmacht, onrechtvaardigheid, uitsluiting en schaamte de hoofdtoon voeren. Te-
genover de energieleveranciers lijken de machtsverhoudingen heel ongelijk. Om
problemen met een energiefactuur opgelost te krijgen, moet men in België — niet
anders dan in het buitenland (Winkel, 2013; Devalière, 2009) — zware administra-
tieve procedures doorlopen. Bovendien vinden de meeste respondenten dat er in
de sociale diensten die energiekwesties behandelen een groot personeelsverloop
is, wat ertoe kan leiden dat men zich in de steek gelaten voelt.
Zo ook voelt men zich machteloos om op te boksen tegen eigenaars die panden in
slechte staat gewoon verder laten verkommeren, zoals al gesignaleerd door Jouffe
(2012) en Devalière (2009):
“Tja … [mevrouw huilt] Ik … Weet je, het is soms zo ontmoedigend want je
ziet dat het eventjes wat beter gaat en dan, lap, het begint weer, euh… het
loopt weer allemaal mis … pff, soms denk ik dat het zo zal zijn voor de rest
van mijn leven (mevrouw J., zestiger, huurt een appartement, woont alleen).
Onze respondenten wijzen tevens op de onrechtvaardigheid die zij ervaren als ze
geconfronteerd worden met straffeloosheid in het systeem. Zo zijn sommigen ge-
tuige van wanpraktijken die onbestraft blijven, bijvoorbeeld bij gepruts aan instal-
laties, en vragen ze zich af wat het nog voor zin heeft om eerlijk te blijven in een
maatschappij die hun zo weinig steun biedt:
Sommige mensen krijgen steun terwijl ze die niet verdienen … mensen die
lange tijd steun blijven trekken, en dan gaan ze anderen straffen als het geld
op is … (mevrouw H., dertiger, huurt een appartement in de privésector,
woont alleen).
In een maatschappij waar steun voornamelijk op individuele basis toegekend
wordt, kan een huishouden ineens een grote bron van inkomsten zien wegvallen
als de steun van een gezinslid ophoudt, of als een gezinslid er niet meer is. Hierdoor
kan men een verbitterde kijk krijgen op een maatschappij die geen rekening houdt
met de gezinssituatie, maar alleen met de individuen waaruit het bestaat. Na een
ingrijpende gebeurtenis (zoals het overlijden van de partner) of een verandering
van statuut (zoals na afloop van een collectieve schuldenregeling) is het volgens
sommige respondenten onrechtvaardig dat ze plots geen steun meer krijgen zoals
voorheen:
89
