Armoede en Sociale Uitsluiting Jaarboek 2016 - Blik op energiearmoede
vervoer van elektriciteit over het transmissienet, dat beheerd wordt door Elia. De
sociale maximumprijs of het sociaal tarief wordt toegekend aan een welomlijnde
doelgroep (zie verder). De regionale bevoegdheden omvatten onder andere de dis-
tributienettarieven en rationeel energieverbruik. De distributienettarieven vergoe-
den het vervoer van energie tot aan de woning en de geleverde diensten. In Vlaan-
deren is de minister van Begroting, Financiën en Energie bevoegd. De doelstelling
van het Vlaamse energiebeleid is, volgens de beleidsnota energie 2014-2019, het
“voeren van een duurzaam energiebeleid waarbij de economische, sociale en eco-
logische belangen van energie optimaal samen sporen” (Vlaamse Regering, 2014,
p.27). De decretale basis van het Vlaamse energiebeleid wordt geregeld in het
Energiedecreet
De uitvoeringsbepalingen zijn opgenomen in het Energiebesluit
Het Vlaams Energieagentschap (VEA) is onder andere belast met de beleidsvoorbe-
reiding en - evaluatie.
Sinds 2003 is de elektriciteits- en aardgasmarkt geliberaliseerd om te voldoen aan
Europese richtlijnen. Sindsdien kunnen consumenten vrij hun energieleverancier
kiezen: ze zijn niet langer verplicht hun energie aan te kopen bij de gemeentelijke
intercommunales (die historisch samenwerkten met Electrabel). Producenten en
importeurs zorgen voor de energievoorraad. De leveranciers vormen de commerci-
ële tussenschakel met de klant. Zij mogen de prijs van het onderdeel ‘energie’ op de
factuur zelf bepalen en concurreren met elkaar. De transportnetbeheerders zorgen
voor het vervoer van energie (bijvoorbeeld via hoogspanning), de distributienet-
beheerders zorgen voor distributie tot bij de klant (bijvoorbeeld via het laagspan-
ningsnetwerk). De VREG, de Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt,
moet onder meer controleren of de leveranciers en netbeheerders de energiewet-
geving naleven en klachten behandelen. Ook de federale CREG, de Commissie voor
de Regulering van de Elektriciteit en het Gas, houdt toezicht en controle op de toe-
passing van wetten en reglementen. De liberalisering van de energiesector bracht
heel wat uitdagingen met zich mee. Zo is het voor veel klanten moeilijk om hun weg
te vinden in de veelheid van contracten en voorwaarden (Steunpunt tot bestrijding
van armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting, 2015). In hoofdstuk 7
wordt verder ingegaan op deze pijnpunten.
Het ‘sociaal energiebeleid’ bestaat uit maatregelen gericht op het voorkomen of
verlichten van energiearmoede. Deze maatregelen zijn verschillend in de gewesten.
In heel België hebben ‘beschermde afnemers’ recht op een sociale maximumprijs
voor aardgas en elektriciteit en komt het Sociaal Verwarmingsfonds voor bepaalde
groepen tussen in de kost van huisbrandolie en andere brandstoffen. Een van de
maatregelen in Vlaanderen zijn de premies van de netbeheerders voor maatrege-
len in het kader van Rationeel EnergieGebruik (REG). Beschermde afnemers heb-
ben recht op hogere of bijkomende premies. Andere maatregelen zijn bijvoorbeeld
sociale dakisolatieprojecten, gratis energiescans en een (voor bepaalde doelgroe-
pen) renteloze lening voor energiebesparende ingrepen in de woning. Bovendien
moeten de energieleveranciers in het kader van de ‘sociale openbare dienstver-
plichtingen’ duidelijke richtlijnen volgen in geval van wanbetaling door de klant. De
bijlage achteraan dit Jaarboek biedt een overzicht van de belangrijkste maatregelen
met betrekking tot elektriciteit en aardgas die in Vlaanderen van kracht zijn.
62
