Les in Lezen: Onderzoeksluik 1 – Umbrella review van effectief leesonderwijs 27 RESULTATEN 3.1 Voorbereidende leesvaardigheden In dit hoofdstuk hebben we het over de voorbereidende taalvaardigheden. Het gaat hier om de mondelinge en schriftelijke taalvaardigheden die de basis leggen voor leesvaardigheid en van belang zijn voor het succes van de leesontwikkeling. Deze zijn reeds voor de start van het formeel leesonderwijs in ontwikkeling, maar evolueren ook nadien in interactie met de leesontwikkeling. Bij de mondelinge voorbereidende vaardigheden gaat er in het onderzoek veel aandacht naar de woordenschat en het verhaalbegrip. Bij de schriftelijke voorbereidende leesvaardigheden wordt zeer vaak gekeken naar inzicht in geschreven taal, letterkennis, fonologisch bewustzijn of fonemisch bewustzijn. Sommige studies kijken enkel naar uitkomsten op het gebied van de mondelinge taalontwikkeling, andere studies combineren dit met een focus op voorbereidende schriftelijke vaardigheden of beperken zich tot die voorbereidende schriftelijke vaardigheden. Deze voorbereidende vaardigheden worden als uitkomst in 23 reviews bekeken. Deze bespreken we in vier delen. Eerst gaan we voor de brede populatie na in hoeverre het effectief is om in een interventie op de voorbereidende leesvaardigheden te focussen (3.1.1). Vervolgens bespreken we enkele reviews die op andere vaardigheden zoals spelling focussen (3.1.2). We gaan ook na wat de impact is van leesinterventies met een motivationele component (3.1.3). Ten slotte bespreken we reviews die zich richten op leerlingen met specifieke leerlingkenmerken, voornamelijk leerlingen met een andere thuistaal die de onderwijstaal leren, maar ook leerlingen met een risico op lees-en spellingmoeilijkheden en andere doelgroepen (3.1.4). 3.1.1 Voorbereidende leesvaardigheden (OV) -> voorbereidende leesvaardigheden (AV) We starten met een bespreking van de thuiscontext aangezien dit een belangrijke plaats is waarin de voorbereidende taalvaardigheden zich ontwikkelen. Twee reviews behandelen interventies met gezinnen en één review onderzoekt de relatie tussen lezen in de vrije tijd en voorbereidende leesvaardigheden. Daarna volgt een review van interventies die het begrijpend luisteren en/of begrijpend lezen willen versterken in en vanuit de schoolcontext. Vervolgens bespreken we drie reviews over computergebaseerde programma’s. De laatste twee reviews zoomen in op hele specifieke voorbereidende vaardigheden: alfabetinstructie en aandacht voor de morfologische component van taal. 3.1.1.1 De thuiscontext of de vrije tijd In hun review onderzochten van Steensel et al. (2011) de mate waarin geletterdheidsprogramma’s voor gezinnen bijdragen aan de ontwikkeling van voorbereidende leesvaardigheden van kleuters en kinderen van de lagere school. Sommige van deze programma’s werken met uitgeschreven activiteiten die ouders met hun kinderen uitvoeren om de lees- en schrijfvaardigheid te bevorderen. Andere programma’s zijn vrijer in het aanbod. Kenmerkend voor de meeste programma’s is dat ze (deels) thuis worden uitgevoerd, er voorleesactiviteiten in opgenomen zijn, en dat ze zowel een trainingscomponent voor ouders als groepsbijeenkomsten bevatten. Van Steensel en collega’s rapporteren het effect van deze programma’s zowel op begripsgerelateerde mondelinge taalvaardigheden (bv. woordenschatontwikkeling, morfosyntactische vaardigheden) als op codegerelateerde vaardigheden1. Dit effect blijkt gemiddeld klein en vergelijkbaar voor zowel begripsgerelateerde taalvaardigheden als codegerelateerde vaardigheden.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTg3Nzk=