Taalintegratietrajecten Wetenschappelijk rapport

86 Samenvatting Investeren in de ondersteuning van kinderen en jongeren met een risico op onderwijsachterstand is investeren in goed onderwijs. Willen we succes bereiken dan moet de focus niet enkel liggen op een hoge onderwijskwaliteit voor iedereen, maar is een doelgerichte aanpak voor leerlingen die nood hebben aan extra taalsteun ook van belang. In functie hiervan lanceerde het Vlaamse onderwijsbeleid het initiatief om taaltrajecten in het kleuter-, lager en secundair onderwijs te realiseren. Dit rapport schetst een praktijkrelevant referentiekader voor de realisatie van taaltrajecten, met aanbevelingen voor de praktijk, het beleid en wetenschappelijk onderzoek. Dit referentiekader is in vijf stappen opgebouwd, die elk corresponderen met een onderdeel van het rapport. Deel 1. Inleiding Als eerste stap belichten we de profielen van leerlingen die nood aan extra taalondersteuning hebben: • Nederlandsetaalleerders (NTL’s) die de onderwijstaal nog aan het leren zijn • Leerlingen met een taalontwikkelingsachterstand • Leerlingen met lees- en spelmoeilijkheden • Leerlingen met een taalontwikkelingsstoornis Verder kijken we in dit rapport naar leerlingen met een verhoogd risico op een taalontwikkelingsachterstand, lees- en spelmoeilijkheden of een taalontwikkelingsstoornis. Om die reden besteden we ook bijzondere aandacht aan leerlingen met een lage socio-economische status (SES). Deel 2. De schijnwerper op de wetenschappelijke fundamenten We maakten een overzicht van de wetenschappelijke literatuur door systematische reviews (met of zonder onderdeel meta-analyse) met een publicatiedatum tussen 2000 en 2020 te verzamelen en te analyseren. Om de kwaliteit van deze overview te garanderen, hanteerden we een rigoureuze methodologie en doorliepen we volgende fases: Fase 1: systematische zoektocht naar en screening van relevante studies Fase 2: kritische beoordeling van de methodologische kwaliteit van de geselecteerde studies Fase 3: data-extractie en analyse van de resultaten Fase 4: samenvatting van de bevindingen De uitkomst van dit proces waren 33 wetenschappelijke reviews. Op basis van een analyse van deze reviews identificeerden we de essentiële bouwstenen voor succesvolle taaltrajecten. De belangrijkste conclusie is dat het zeker mogelijk is om succes te boeken met extra taalondersteuning voor onze doelgroepen. Daarbij moeten we rekening houden met de vaststelling dat de verschillende taaldoelen en deelvaardigheden elkaar beïnvloeden, bijvoorbeeld beginnende geletterdheid en mondelinge taalontwikkeling bij kleuters. Verder zijn er vaak meerdere evenwaardige opties om een taaltraject te organiseren. Een meerlagig ondersteuningsmodel blijkt een geschikt kader om deze organisatievormen op een efficiënte manier te combineren. Het is cruciaal om te investeren in een goede klasaanpak omdat hier voor onze doelgroepen vaak nog winst te boeken is. Daarbovenop komt meer doelgroepgerichte ondersteuning voor leerlingen die hier nood aan hebben. Het is mogelijk om leerwinst te boeken in diverse organisatievormen, maar in kleine groep of één-op-één werken blijkt bijzonder effectief. Leerkrachten blijken de beste begeleiders, maar ook vrijwilligers en paraprofessionals kunnen ingeschakeld worden, zolang zij maar goed ondersteund worden met professionalisering en materiaal. Het valt niet op te maken welke intensiteit en duur samengaan met een meetbaar resultaat. Ten tweede blijkt de inhoud van een taaltraject best op een logische en doordachte manier opgebouwd te worden. Daarbij speelt de leerkracht een belangrijke rol door expliciete instructie te verzorgen. Samenwerkend leren blijkt daarnaast een bijzonder waardevolle werkvorm, wanneer dit in een groter geheel geïntegreerd wordt. Ook educatieve technologie wordt best op deze wijze ingezet. Verder worden professionalisering, monitoring en feedback als essentiële bouwstenen geïdentificeerd. Succesvolle interventies met meertalige leerlingen schenken vaak aandacht aan verschillen tussen de onderwijstaal en de thuistaal als hulpmiddel om de onderwijstaal aan te leren. Daarnaast blijken socio-emotionele interventies een kleine positieve impact te hebben op de taalvaardigheid.