COVERVERHAAL 8 MAGAZINE UNIVERSITEIT ANTWERPEN 43.2022 Volgens de cijfers van de Amerikaanse ngo Freedom House, die wereldwijd onderzoek voert naar democratie, politieke vrijheid en mensenrechten, gaat het de laatste vijftien jaar stevig bergaf met onze mensenrechten. “De wereldwijde financieel-economische crisis in 2008, het opflakkeren van regionale conflicten, terrorisme en drastische antiterrorismemaatregelen, maar ook de COVID-pandemie hebben de bescherming van mensenrechten ernstig verzwakt”, reageert juriste Catherine Van de Heyning. “En op een ziek beestje feesten de parasieten. Denk bijvoorbeeld aan de coronamaatregelen die autoritaire regimes nu blijvend gebruiken om mensen onder de duim te houden. Ook de globalisering en digitalisering spelen hun rol: globalisering veroorzaakte een verlies van identiteit, waardoor mensen zich meer aangetrokken voelen tot autoritaire regimes en sterke leiders. Door de toenemende digitalisering vinden extremen elkaar en die polarisering in de samenleving zorgt voor een stijgende ongelijkheid. Door regionale conflicten krijg je ook meer migratie. Migratie betekent beweging, beweging betekent kwetsbaarheid: vooral migranten zijn bijzonder kwetsbaar voor mensenrechtenschendingen.” Een contextueel verhaal “Voor we spreken over voor- of achteruitgang, moeten we eerst die mensenrechten definiëren”, vult Yousra Benfquih aan. “Hoewel de mensenrechten vaak zo worden voorgesteld, gaat het niet om een transhistorisch, acontextueel verhaal, maar om één dat een bepaalde ideologie uitdraagt. Over welke mensenrechten hebben we het precies? Gelden ze wel voor alle mensen? Hannah Arendt kaartte een halve eeuw geleden al aan hoe staatlozen en vluchtelingen, door een gebrek aan politieke status, uit die categorie vallen, in een soort buitengerechtelijke lacune, terwijl we claimen dat mensenrechten universeel zijn.” “De bescherming van mensenrechten op wereldvlak is een evolutief verhaal, waarin bepaalde groepen en gemeenschappen andere perspectieven naar voren brengen,” meent Catherine. “Naast de klassieke vrijheidsrechten, zijn ook sociale, economische, culturele en collectieve rechten, zoals het recht op een gezond klimaat, in mensenrechtenverdragen gegoten. Al worden ze anders dan de klassieke vrijheidsrechten veelal als doelstellingen in plaats van als afdwingbare rechten geformuleerd.” Mensenrechten-update “De hiërarchie tussen eerste-, tweede- en derdegeneratie mensenrechten is vandaag minder uitgesproken, maar toont toch aan hoe we een bepaald verhaal over mensenrechten vertellen,” aldus Yousra. “Zo zijn de focus op burgerlijke en politieke rechten en het individu typerend voor een westerse, liberale blik. In andere contexten spelen de gemeenschap of ‘de aarde’ een even belangrijke rol als het individu. De mensenrechten zoals wij ze kennen, zijn geënt op dat liberale, mannelijke archetype. Gelukkig hebben minderheidsgroepen die norm in de afgelopen decennia sterk bevraagd en zijn er allerlei verdragen gekomen die specifiek inzoomen op bijvoorbeeld de rechten van vrouwen, mensen van kleur, mensen met een handicap, culturele minderheden,... Zo wordt het verhaal almaar inclusiever.” Wil dat zeggen dat die Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens, die dateert uit 1948, dringend aan een update toe is? “Er is niks mis met dat verdrag”, vindt Catherine. “De rechten in het Verdrag van de Rechten van de Mens zijn essentieel voor een werkende democratie en rechtsstaat, en om ons als mens te kunnen ontplooien. Want vrijheidsrechten zijn in essentie de vrijheid De vele crisissen verzwakten de bescherming van de mensenrechten ernstig. En op een ziek beestje feesten de parasieten. Catherine Van de Heyning
RkJQdWJsaXNoZXIy MTg3Nzk=