DE UITDAGING 44 MAGAZINE UNIVERSITEIT ANTWERPEN 43.2022 Haaienvinnensoep Het is helaas niet zo goed gesteldmet de haaien vandaag. “Van de openwatersoorten wordt aangenomen dat de populatie al met 70 tot 80 procent is teruggevallen”, weet Gudrun. “De hoofdoorzaak is overbevissing. De haaien zijn vaak niet de doelsoort, maar komen als ‘bijvangst’ in de netten terecht.” Maar dikwijls worden de haaien wél als doelsoort bevist, vooral door de Chinese vloot, met het oog op de beruchte haaienvinnensoep. “De stroperij van deChinese vissersvloot is een groot probleem, al gaat ook de Europese vloot niet vrijuit”, weet Gudrun. “De manier van vissen is bovendien erg wreed. Omdat alleen de vinnen nuttig zijn, worden de haaien vaak levend van hun vinnen ontdaan en dan weer in de zee gedumpt. Die haaien zinken dan naar de bodem, bloeden dood of stikken, want vele soorten moeten kunnen zwemmen om voldoende water over hun kieuwen te krijgen voor hun ademhaling.” Klimaatverandering En de klimaatverandering? Heeft die invloed op de haaienpopulatie? “Bij veel soorten zien we dat er migraties zijn van tropisch water naar de polen toe”, vertelt Gudrun. “We zien dat de haaien die uit eieren komen, wel sneller ontwikkelen in hun ei, maar daardoor kleiner zijn dan ‘normaal’ bij het uitkomen, en zo ook minder overlevingskansen hebben. In Frans-Polynesië, waar ik onder meer onderzoek doe, komen levendbarende haaiensoorten hun pups baren in het ondiepe water van de riffen, zodat de kleintjes niet gemakkelijk opgegeten worden door andere haaien. Maar dat ondiepe water warmt tegenwoordig erg sterk op, tot boven de 30 graden. We zien dat dat een impact heeft op de kleine haaitjes. Hun metabolisme gaat door de warmte omhoog, waardoor ze al meer energie nodig hebben om gewoon te overleven, en dus veel meer eten nodig hebben om goed te groeien. Ook hun reflexen en vluchtresponsen worden beïnvloed.” “Die verhoogde temperaturen hebben ook veel invloed op de koraalriffen”, weet Stéphane. “De koralen verbleken en sterven af, waardoor de vissen er wegtrekken, en de haaien dus noodgedwongen ook. Door die hoge temperaturen komen ook vaker zones voor met zuurstoftekorten.” Megalodon Kunnenwe leren uit oude haaienvondsten voor de situatie vandaag? “Wat in het verleden is gebeurd, is moeilijk te extrapoleren naar vandaag, omdat er nu héél veel op zeer korte tijd verandert en veel dieren geen tijd krijgen om zich aan te passen”, stelt Stéphane vast. “Maar we weten bijvoorbeeld wél dat de reuzenhaai – megalodon – die in onze contreien veelvuldig voorkwam ten tijde van het neogeen (23 tot 2,6 miljoen jaar geleden), bijvoorbeeld uitstierf door voedseltekort. Door het naar elkaar toeschuiven van de Noord- en Zuid-Amerikaanse aardplaten ontstonden er andere zeestromingen. In aanloop naar de laatste ijstijd 2,6 miljoen jaar geleden koelde het water ook af en verschoven het krill en het plankton van onze streken naar de polen. Dat noopte heel wat walvissen ertoe omook naar de polen te trekken voor hun voedsel, maar de reuzenhaaien, die tropisch warm water gewoon waren, konden die evolutie niet zo goed volgen, en daaromstierven ze wellicht uit. De kleinere walvissen en andere haaiensoorten zoals de witte haai konden zich beter aanpassen aan de nieuwe omstandigheden en hebben demegalodon dus weggeconcurreerd.” Antwerpse haaien Dankzij het nieuwste boek van Stéphane Knoll, Neogene sharks of Antwerp, weten we dat Antwerpen een heus haaienkerkhof is. Zelfs midden in de stad kan je zeldzame fossiele haaientanden vinden. “23miljoen jaar geleden lag de helft van België enNederland 100meter onder water en was het hier een subtropische zeemet een bijzonder rijke zeedierenpopulatie. Dat we hier in Antwerpen zoveel fossielen uit die tijd vinden, hebben we te danken aan de Schelde die veel zand van de fossiele lagen heeft weggespoeld. Alles wat zwaarder was, Van de openwatersoorten wordt aangenomen dat de populatie al met 70 tot 80 procent is teruggevallen. Antwerp is a shark graveyard No animal appeals more to the imagination than the shark: a predator at the top of the food chain and also the oldest vertebrate on earth, with a life expectancy of up to 400 years. Based on a shared passion, professor of biology Gudrun De Boeck and palaeontologist and former student of veterinary medicine Stéphane Knoll want to draw attention to what sharks – and by extension other living organisms in the ocean – have to endure to survive. The importance of sharks cannot be underestimated; they keep our ecosystem in balance. Unfortunately, they suffer from overfishing – partly due to Chinese demand for shark fin soup – but also from climate change. As the oceans heat up, the sharks’ metabolism increases, which means they need more food. Global warming also affects their natural habitats, such as the coral reefs. According to Stéphane Knoll, old shark finds teach us a great deal about the natural history of the world, but they also allow us to make better predictions for the future. Which species can adapt easily and which will disappear? For example, the basking shark – megalodon – which was common in our region during the Neogene period (23 to 2.6 million years ago), went extinct due to lack of food. Knoll discovered that Antwerp is quite a shark graveyard and therefore a hotspot for palaeontology: after all, half of Belgium and the Netherlands was up to 100 metres below sea level. E Gudrun De Boeck
RkJQdWJsaXNoZXIy MTg3Nzk=