DR I EMA AND E L I J K S MAGA Z I NE MA A R T , A PR I L , ME I 2 0 2 2 42 Universiteit Antwerpen M A A R T 2 0 2 2 DOSSIER PORT OF THE FUTURE Alumnus brengt NASA naar Antwerpen Vaccinopolis zwaait de deuren open “Kunst verbindt ons” Antwerpse kunstenaars Anne-Mie Van Kerckhoven en Paul Van Hoeydonck ontvangen eredoctoraat:
www.universiteitsfonds.be #geefvandaagommorgen Paul (61) neemt Universiteitsfonds Antwerpen op in zijn testament. Jij kan er ook voor zorgen dat jongeren hun toekomst bepalen. Steun Universiteitsfonds Antwerpen via een schenking of jouw testament. “ Vandaag geef ik jongeren een toekomst ” Geef vandaag om morgen
IN DIALOOG MAGAZINE UNIVERSITEIT ANTWERPEN 42.2022 3 Oorlog in Europa, dat konden we ons tot voor kort amper inbeelden. Steedsmeer Oekraïense burgers vluchten voor het Russische oorlogsgeweld. Zij kunnen rekenen op onze hulp: UAntwerpen richt een fonds op omonderdak te bieden aan Oekraïense studenten, docenten en hun gezinnen. Er is eveneens nood aan gecoördineerdemateriële en psychologische ondersteuning. Daarom bouwen we binnen de eigen universiteit een pool van vrijwilligers uit. Vele tientallen studenten en collega’s meldden zich meteen aan. Dat is hartverwarmend. We staan schouder aan schouder. Een honderdtal Oekraïense en Russische studenten volgen momenteel een opleiding aan onze universiteit. Zij zitten met heel veel vragen en praktische beslommeringen. We proberen hen zo goed mogelijk te begeleiden. De Universiteit Antwerpen staat voor vreedzame samenwerking over grenzen heen. Er lopen ook partnerschappen met Russische academici. Velen onder hen hebben, op eigen risico, de invasie publiekelijk veroordeeld. We zullen met deze mensen in contact blijven, de dialoog moet open blijven. Investeringen in projecten met Russische partners worden wel gepauzeerd. We staanmachteloos tegenover wat er ginds gebeurt, maar laat ons door deze initiatieven alvast actief solidair zijn met de slachtoffers. Wie wil, kan een gift overmaken aan het Universiteitsfonds met de vermelding ‘Hulp Oekraïense universiteiten’. Meer info op www. uantwerpen.be/steunoekraine. We blijven hopen op een spoedig einde van de crisis. “Hoe kijkt UAntwerpen naar de oorlog in Oekraïne?” Herman Van Goethem: Laura Spruyt: More and more Ukrainian civilians are fleeing the Russian war violence. UAntwerp has decided to set up a special f inancial fund and a pool of volunteers to provide shelter in Antwerp to both Ukrainian and Russian students, lecturers and their families. Our partnerships with foreign scholars will also be maintained. While the university cannot stop what is happening, we can show active solidar ity with the victims. E Laura Spruyt. Alumna politieke communicatie 2021, experte duurzaam ondernemerschap bij FOD Economie. Herman Van Goethem Rector UAntwerpen
INHOUD 4 MAGAZINE UNIVERSITEIT ANTWERPEN 42.2022 inhoud 42.2022 32 DOSSIER UAntwerpen bepaalt mee de toekomst van de haven.
INHOUD MAGAZINE UNIVERSITEIT ANTWERPEN 42.2022 5 COLOFON Deze gratis publicatie van de Universiteit Antwerpen verschijnt viermaal per jaar, en is bestemd voor alle medewerkers, alumni, externe relaties en het brede maatschappelijk veld waarmee de Universiteit Antwerpen een netwerk onderhoudt. Hoofdredacteurs: Peter De Meyer en Sabine Mous Redactieraad: Joris Baeten, Inge Bervoets, Johan Blom, Ellen Bogaert, Inge Caenen, Michelle Coenen, Cecilia Coppens, Viona Daelemans, Guido De Meyer, Piet De Vroede, Miep Demuynck, Herman Deumens, Katrien Dickele, Patrick d’Haens, Tim Engels, Els Grieten, Frédéric Huybrechs, Celine Kuysters, Filip Lardon, Ching Lin Pang, Trudi Noordermeer, Steve Paulussen, Sigrid Pauwels, Veronique Rega, Filip Seuntjens, Karen Vandevelde, Elisabeth Vanhoutte, Raoul Van Damme, Femke Van den Audenaeren, Magali Van den Kerkhof, Sofie Van den Wouwer, Luc Van de Poele, Gert Van Hecken, Frank Van Laeken, Eline Van Meervenne, Kathleen Vercauteren, Sven Verheyen, Vicky Verlinden, Britt Weyts, Lieven Willems Eindredactie: Peter De Meyer, Fien Gillis en Sabine Mous Vertaalopdrachten: Linguapolis Concept: Lodewijk Deleu Lay-out: Typografics Oplage: 62 000 exemplaren V.U. Herman Van Goethem, rector Universiteit Antwerpen Prinsstraat 13, 2000 Antwerpen Adreswijziging? Suggesties? Universiteit Antwerpen Departement Marketing en Communicatie Prinsstraat 13, 2000 Antwerpen T 03 265 47 21 magazine@uantwerpen.be www.uantwerpen.be/magazine Coverbeeld: Anne-Mie Van Kerckhoven en Paul Van Hoeydonck Foto: Jesse Willems COVERVERHAAL Antwerpse kunstenaars worden bekroond met eredoctoraat. SNIPPERS Wat reilt en zeilt er aan UAntwerpen? MINDMAP Alumna Maartje Stubbe blijkt verrassend honkvast. GRENSVERLEGGEND Noorwegen staat op onze kaart. HET KWARTET Met Vaccinopolis opent een unieke testfacilteit. 06 12 17 18 20 IN BEELD Incubator BlueApp nadert voltooiing SAMENWERKEN UAntwerpenaren bundelden krachten voor havenexpo. DE MATCH Gemeentedirecteuren zijn veelzijdig en relevant. BIJ ONS Was jij erbij op een van onze activiteiten? SAMEN DE TOEKOMST BEPALEN Spin-off Anicells zet in op celtherapie. 26 29 30 46 50 25 42 14 DE UITDAGING Alumni bij Arenberg streven naar hoogwaardige totaalbeleving. HET DING Alumnus Jürgen Ingels haalt spaceshuttle naar ‘t Stad. The University of Antwerp has many contacts abroad. Our non-Dutchspeaking readers will find English abstracts alongside most of the articles. E Certificate Number 10506-2103-1003 www.climatepartner.com
COVERVERHAAL 6 MAGAZINE UNIVERSITEIT ANTWERPEN 42.2022 Paul Van Hoeydonck · °1925, Antwerpen · Sinds de jaren 1950 invloedrijk en internationaal gewaardeerd beeldend kunstenaar · Aan de basis van internationale Nul-, Zero- en Nouvelle Tendance-bewegingen · 1958: medeoprichter van de kunstenaarsgroep G58/Hessenhuis · Jaren 1960: aansluiting bij Nouveau Réalisme met eigen variant; Space Art · 1971: kunstwerk Fallen Astronaut op de maan “Zonder kunst zijn we minder dan een dier”
COVERVERHAAL MAGAZINE UNIVERSITEIT ANTWERPEN 42.2022 7 Anne-Mie Van Kerckhoven · °1951, Antwerpen · StudeerdegrafischevormgevingaandeKoninklijkeAcademievoorSchoneKunstenAntwerpen · Kritische en creatieve stem in het debat over vrouwen en kunst · Eigen kunstenaarspublicaties, waaronder Force Mental · 1981: oprichting kunstenaarsplatform Club Moral · Interesse in wetenschap en technologie, zet zich in voor jonge kunstenaars Het eredoctoraat voor algemene verdiensten van UAntwerpen gaat dit jaar naar Paul Van Hoeydonck (97) en Anne-Mie Van Kerckhoven (70), ter erkenning van hun uitzonderlijke rol en prestaties als beeldend kunstenaars met visionaire reikwijdte, die kunst en wetenschap als geen ander verbinden. Twee unieke kunstenaars van verschillende generaties zijn het, die allebei Antwerpen als uitvalsbasis hebben, maar ook een internationaal erkende carrière uitbouwden. Het duo ligt aan de basis van baanbrekende kunstenaarscollectieven en je vindt werk van beiden op onze campus. In 1971 kwam het werk Fallen Astronaut van assemblagekunstenaar Van Hoeydonck op de maan terecht, als enige kunstwerk ooit in de ruimte. Multimediakunstenares Anne-Mie Van Kerckhoven richtte mee het kunstenaarsplatform Club Moral op, publiceerde jarenlang het radicale en innovatieve kunstenaarstijdschrift Force Mental, en is een kritische, creatieve stem in het debat over vrouwen en kunst. TEKST KATRIEN VERREYKEN FOTO’S JESSE WILLEMS
COVERVERHAAL 8 MAGAZINE UNIVERSITEIT ANTWERPEN 42.2022 Plaats van afspraak is het atelier van Paul Van Hoeydonck in Wijnegem, een inspirerende plek vol beeldhouwwerk, tekeningen en assemblagekunst uit zijn zestigjarige carrière, met de kosmos als prominente inspiratiebron. Bij het binnenkomen zit de inmiddels 97-jarige kunstenaar meditatief te schetsen achter zijn tekentafel. Ondanks zijn hoge leeftijd werkt Van Hoeydonck nog acht à tien uur per dag en heeft hij nog niets aan passie en gedrevenheid ingeboet. Hij wordt hartelijk begroet door Anne-Mie Van Kerckhoven, collega-kunstenaar en duidelijk fan van Van Hoeydoncks werk. “Wist u dat ik ook van jongs af een fascinatie voor de ruimte en raketten had?” breekt Van Kerckhoven vrolijk het ijs. “Ik wilde eigenlijk altijd astronaute worden. Met mijn vader zag ik uw werk op 8-jarige leeftijd en ik was erg gefascineerd. Dat was trouwens lang voordat u uw kunstwerk op de maan had.” Wat weinigen weten, is dat Van Hoeydonck de maker is van het eerste én enige kunstwerk ooit op de maan: zijn Fallen Astronaut. Het beeldje werd in 1971 door David Scott op de maan geplaatst, bij een plaat ter na- gedachtenis aan de veertien toen bekende overleden ruimtevaarders. Eredoctoraat naar de maan Beide kunstenaars zijn erg blij met het ere- doctoraat dat hen te beurt valt. “Het doet me veel plezier”, gaat Van Hoeydonck van start. “Ik had al een eredoctoraat van de Universiteit Luik, maar ik voel me een Antwerpenaar en hou echt van deze stad. Hier liggen mijn wortels. Ik heb Antwerpen nodig in mijn leven.” “Ik vind deze erkenning ook echt fantastisch”, stemt Van Kerckhoven in. “Ik heb niets dan goede herinneringen aan de Universiteit Antwerpen. “In de jaren 1970 werkte ik er voor de allereerste keer op een computer. Een goede vriend van me, Luc Steels, hoogleraar informatica en een van de pioniers van de artificiële intelligentie, verdedigde toen zijn doctoraatsthesis over computersimulaties van vertaalmachines. Hij had me gevraagd om voor een animatie tekeningen te maken bij zijn verdediging, om het allemaal wat aanschouwelijker te maken.” “Luc was naast zijn universitaire werk ook actief in de kunsten, en richtte begin jaren 1970 het KK-centrum op, net als het theatercollectief Dr. Buttocks Players Pool, dat zich toelegde op performancekunst. Hij was ook lid van het avant-garde- muziekensemble MishalleGeladi-Steels, dat elektronische en computermuziek verkende, in combinatie met performancekunst. Op zijn verdediging speelde hij zijn eigen muziek, waaronder zijn toen gloednieuwe plaatje Walking on the moon. We hebben dus heel wat gemeen hè, Paul? Ik spendeerde veel tijd in Lucs KK-centrum. Mijn vorming als artiest is onder meer dáár gebeurd.” Kronkelwegen Nochtans was de weg naar het kunstenaarschap voor geen van beiden rechtlijnig. Van Hoeydonck ging immers aan het begin van zijn professionele loopbaan aan de slag als dispatcher voor Esso in de Antwerpse haven. In zijn vrije tijd studeerde hij kunstgeschiedenis. In die periode maakte hij ook naam met zijn kunst. “Zonder de juiste scholing aan het begin heb ik langzaam geleerd om kunstenaar te worden. Toen ik mijn job aan de haven verloor, ben ik meteen naar Amerika vertrokken. Vanaf toen ging het hard.” Ook Van Kerckhoven volgde een veeleer atypisch parcours. “Ik overwoog om aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten schilderen te volgen, waar Rik Slabbinck toen docent figuurschilderen was, maar ik had geen zin in vier jaar bloemen in vazen schilderen. Ik Hoe complexer de maatschappij wordt, des te belangrijker wordt kunst. Ze confronteert ons met de essentie van het mens-zijn. Anne-Mie Van Kerckhoven
COVERVERHAAL MAGAZINE UNIVERSITEIT ANTWERPEN 42.2022 9 koos toen voor grafische vormgeving, omdat me dat de breedste vorming leek. Na mijn opleiding kookte ik halftijds in restaurant ’t Spreeuwke in Antwerpen en wijdde ik me halftijds aan de kunst. Daarna ging ik in een aantal bedrijven als grafisch vormgever aan de slag, onder meer in een fabriek voor neon- en plexireclame, waar ik afval uit de containers mocht meenemen. Dat heeft de voorliefde voor plexiglas inmijn kunstwerken gevoed. Ik werk er nog altijd graagmee. Ik vond het fijn omafval tot kunst te maken. Dat was toen een heerlijke tijd. Ik had een abonnement op The New Scientist, las Markies de Sade énWittgenstein, en dat alles beïnvloedde mijn kunst.” Te laat succes “Heb je soms spijt van je leven zoals het is gelopen?” vraagt Van Hoeydonck Van Kerckhoven op de vrouw af. “Goh, ik had graag wat sneller succes gehad”, antwoordt ze eerlijk. “Bij mij is dat pas de laatste tien jaar het geval, terwijl jij al twintig jaar eerder succesvol was. Vrouwelijke kunstenaarswerden vroeger toch echt veel minder ondersteund.” “Maar zo gemakkelijk heb ik het ook niet gehad, hoor”, reageert Van Hoeydonck. “Mijn leven is een aaneenschakeling van toevalligheden. Toen ik een expo over ruimtevaart hield, kwamen er toevallig twee mannen van het Kennedy Space Center op Cape Canaveral ERKENNING “Ik voel me absoluut geen grote kunstenaar. Hoe langer ik leef, des te kleiner en onbeduidender ik me voel”, aldus Paul Van Hoeydonck. Verborgen codes “Ons vrouwbeeld zegt veel over de maatschappij waarin we leven”, vindt Van Kerckhoven. “Vrouwen representeren de kracht om dingen in jezelf te laten groeien en worden ofwel verheerlijkt, ofwel verguisd. Ik gebruik in mijn werk verborgen codes om mensen in een soort van metastaat te brengen, zodat ze openstaan voor nieuwe inzichten.”
COVERVERHAAL 10 MAGAZINE UNIVERSITEIT ANTWERPEN 42.2022 best altijd eerst een berooide arme ziel is geweest”, aldus Van Hoeydonck. “Je moet het leven meegemaakt hebben. Een kunstenaar komt vaak uit een volks milieu.” Dat beaamt Van Kerckhoven. “Ik wilde gewoon mooie dingen maken met fijne materialen, maar had voortdurend het gevoel dat ik me moest verantwoorden: waaromwil een vrouw kunst maken? Waarom gebruik je plastic? Waarom zulke agressieve werken, met felle kleuren? Waarom met computers? Ik was altijd graag met techniek en machines bezig, en totaal niet met feminisme, maar de eerste plekken waar ik in achterruimtes mijn werken kon tentoonstellen, werden toevallig gerund door lesbische vrouwen of homoseksuele NIET PRAKTISCH “Je kan alleen maar hopen dat je een connectie met anderen creëert, dat je kunst aanzet tot reflectie”, aldus Van Kerckhoven. mannen. Op de een of andere manier stond dat milieu meer open voor hybride vormen van kunst en voor synergie met wetenschap. Een Amsterdams kunsttijdschrift schreef een keer dat ik feministische kunst maakte. Vanaf dat moment werd ik daar telkens op aangesproken, terwijl ik veeleer het gevoel had dat ik pamflettaire kunst maakte en mijn gender daar weinig mee te maken had.” Toegang tot verbeelding De inspiratiebronnen voor beide kunstenaars? “Als kleine jongen gaf ik het weinige zakgeld dat ik had in kleine Antwerpse boekhandeltjes uit aan beduimelde versleten boeken over de kosmos”, vertelt Van Hoeydonck. “Jules Verne was zeker een inspiratiebron, maar mijn moeder ook, net als kunstschilder Georges Vantongerloo. En kleine alledaagse dingen. Alles kon me tot creëren aanzetten. De enige periode dat ik niet aan kunst toekwam, was toen ik mijn zoon Patrick op jonge leeftijd verloor. Ik heb toen een jaar geen kunst gemaakt. Ik trok me terug op een appartementje aan zee, overdag schreef ik een boek over hem en ’s nachts dronk ik te veel whisky. Na een jaar ben ik weer beginnen werken en raakte ik geen druppel whisky meer aan.” “Mijn inspiratiebronnen waren onder meer het werk van Paul en van Panamarenko, van Andy Warhol, Niki de Saint Phalle en Meret Oppenheim”, vertelt Van Kerckhoven. “Sommige dingen interesseren me en andere stoten me af, dat zie je terugkomen in mijn kunst. Soms vind ik inspiratie in literatuur, tijdschriften of gesprekken. Soms kan je met een bepaald thema jaren aan de slag, en soms is het na een paar maanden al uitgeput. Soms klopt iets zo hélemaal, dat het een rechtstreekse toegang vormt tot je verbeelding.” Kunst voor taal “Kunst die mij aanspreekt, bevat vaak structuren die appelleren aan hoe de kosmos in elkaar zit”, zegt Van Kerckhoven. “Kunst is wat ons verbindt met elkaar. Er was al kunst voor er taal was.” binnen. Ze nodigdenme uit op hun basis. Maar het is eigenlijk pas sinds vorig jaar – dus 50 jaar later! – dat ik daar erkenning voor krijg. Ik voel me absoluut geen grote kunstenaar. Hoe langer ik leef, des te kleiner en onbeduidender ik me voel.” “Kunstenaar zijn is fantastisch, maar het is ook een vloek”, mijmert Van Kerckhoven. “Niemand ligt op je te wachten, kunst is niet praktisch. Je kan het alleen maar tonen en hopen dat je daarmee kan communiceren en dat je een bepaalde connectie creëert. Dat het aanzet tot reflectie ook.” Berooide arme zielen “Ik denk dat een goede kunstenaar sowieso
COVERVERHAAL MAGAZINE UNIVERSITEIT ANTWERPEN 42.2022 11 Two artists from Antwerp awarded with an honorary degree This year’s Honorary Degree for General Merit of the University of Antwerp goes to Paul Van Hoeydonck (97) and Anne-Mie Van Kerckhoven (70), in recognition of their exceptional role and achievements as visual artists with visionary reach, connecting art and science like no other. They are two unique artists from different generations, but they both are based in Antwerp, have internationally recognised careers, are founding members of pioneering artists’ collectives, and their art is present on our campuses. Assemblage artist Van Hoeydonck participated in the international Nul, Zero and Nouvelle Tendance movements and was co-founder of the Antwerp artists’ group G58/Hessenhuis. In 1971, his Fallen Astronaut landed on the moon, as the only work of art ever to be launched into space. Multimedia artist Anne-Mie Van Kerckhoven co-founded the artists’ platform Club Moral, for years published the radical and innovative artists’ magazine Force Mental, and is a critical, creative voice in the debate on women and art. Both are pleasantly surprised with and honoured by the honorary degree they have been awarded. Art is what connects us, they say. Art is vital for human survival, without it we are less than an animal. ‘The more complex society becomes, the more important art becomes’, believes Van Kerckhoven. ‘It confronts us with the essence of being human.’ Van Kerckhoven: ‘I am proud to have been able to organise my life in such a way that I can be creative at all times. The only thing I hope to achieve is a nice exhibition in New York. That would be the icing on the cake.’ Van Hoeydonck is a happy man: ‘I still love to work every day and I am happy that I can still do it. I have nothing more to wish for.’ E Kunst op de Campus Op Campus Drie Eiken hangt een groot, lang, kleurrijk werk van Annie-Mie Van Kerckhoven, getiteld Hemel en Aarde. Het is een digitale fries die gaat over de eeuwigheid en de relativiteit van hemel en aarde, en hun wederzijdse afhankelijkheid, over kinetische kunst, groene zones en elektronenmicroscopie. Het werk is geïnspireerd door Het Laatste Avondmaal van Giotto, dat door de symmetrie en opbouw een impact had door de eeuwen heen. Paul Van Hoeydonck heeft – naast zeventien prenten en één schilderij – maar liefst drie grote sculpturen op onze campussen. Big Astro op de Stadscampus is een levensgroot reliëf in verchroomd staal, samengesteld uit schokdempers van auto’s, een kruising tussen een astronaut en een alien. Lucifer op Campus Middelheim is een imposant werk in assemblagemateriaal en representeert de ‘lichtdrager’. Krokodil, een creatie in geassembleerd brons, werd in de vijver naast het gebouw voor diergeneeskunde op Campus Drie Eiken geplaatst. Beide kunstenaars hebben ook een eigen kastje in het project Museum to Scale op de Stadscampus. Kerckhoven. “Kunst confronteert ons met de essentie van het mens-zijn.” Te allen tijde creatief Op welke verwezenlijking zijn beide kunstenaars het meest trots? “Ik ben trots op al mijn werken”, zegt Van Hoeydonck. “Ik ben trots op mijn vrouw en op mijn leven tot nu toe.” “Ik ben er trots op dat ik op mijn 70ste de vrouw ben die ik hoopte te zijn”, aldus Van Kerckhoven. “En dat ik samen met Danny Devos mijn leven zo heb kunnen inrichten dat ik te allen tijde creatief kan bezig zijn. Het enige wat ik nog hoop te verwezenlijken, is een mooie expo in New York. Dat zou de kers op de taart zijn.” “Ik ben een gelukkig man”, besluit Van Hoeydonck. “Ik ben verliefd op mijn vrouw, ik werk nog elke dag heel graag en ben blij dat ik het nog kan. Ik heb niets meer te wensen.” “Absoluut”, beaamt Van Hoeydonck. “Kunst was er lang voor technologie. Kijk maar naar de grottekeningen die overal ter wereld teruggevonden zijn. De eerste mensen tekenden voor ze konden spreken.” “In het kijken naar kunst zijn ze met elkaar beginnen communiceren”, meent Van Kerckhoven, “en vonden ze de connectie met de verbeelding. De oerstaat van de mens is kunstenaar zijn. Door te evolueren zijn we heel veel verloren.” “Kunst is absoluut noodzakelijk”, stelt Van Hoeydonck. “Zonder kunst zijn we kapot. Gáán we kapot.” Van Kerckhoven: “Zonder kunst zijn we minder dan een dier. Kunst is van vitaal belang voor het overleven van de mens.” “Daarin ligt het goddelijke dat we niet kunnen kennen”, vult Van Hoeydonck aan. “Hoe complexer de maatschappij wordt, des te belangrijker wordt kunst”, besluit Van
SNIPPERS 12 MAGAZINE UNIVERSITEIT ANTWERPEN 42.2022 Maak het verschil door gift aanUniversiteitsfonds Het Universiteitsfonds Antwerpen is de drijvende kracht voor mecenaat aan UAntwerpen. Via een gift aan of opname van het Universiteitsfonds in je testament kan jij mee het verschil maken en de universiteit helpen haar wetenschappelijke en maatschappelijke impact te vergroten. Het fonds zet onder meer in op kankeronderzoek, de strijd tegen depressies en gezondere luchtkwaliteit. Elk jaar raken meer en meer mensen ervan overtuigd een persoonlijke bijdrage te leveren aan het fonds. Dat is ook broodnodig, want voor wetenschappelijk onderzoek worden de middelen steeds schaarser. In 2021 ontving het Universiteitsfonds een recordbedrag van 5 410 304,12 euro. “Dit resultaat toont aan dat we als Universiteit Antwerpen meer dan ooit inzetten op de juiste maatschappelijke en wetenschappelijke topics. Bedankt om te blijven denken aan morgen, zelfs in tijden waar perspectief hebben niet altijd gemakkelijk is”, zegt Filip Lardon, vicerector Dienstverlening. www.uantwerpen.be/universiteitsfonds 7 De Times Higher Education Ranking beoordeelt wereldwijd de beste universiteiten die maximum 50 jaar oud zijn, op hun kerntaken zoals onderwijs en onderzoek of kennisoverdracht. Goed nieuws voor UAntwerpen: we blinken op de 7de plaats en stijgen daarmee 5 plaatsen tegenover 2020. Een van de criteria waar onze universiteit in excelleert, is het hoog aantal vrouwelijke leden. Op de World University Rankings, die alle universiteiten rangschikt, staan we op een mooie 143ste plaats. Spiegeltent brengt sfeer naar Campus Drie Eiken De fuiflocaties in Fort VI waren the place to be voor heel wat generaties studenten. De Konijnenpijp en co moesten echter sluiten omdat ze niet meer voldeden aan de strengere ventilatienormen. In november 2021 werd een grote spiegeltent neergepoot op Campus Drie Eiken. Striktere coronamaatregelen gooiden helaas roet in het eten, maar in februari opende de feestlocatie dan toch haar deuren. Uiteraard is er ruim plaats voor activiteiten van studentenverenigingen: zo stonden er reeds TD’s en cantussen op de agenda. Tegen 2024 wil de universiteit een nieuwe, permanente fuiflocatie bouwen op de fortsite. Nieuws Het cijfer Ook deze zomer bruist de universiteit UAntwerpen telt reeds af naar de zomer, want dan vindt de 13de editie van de Antwerp Summer University plaats. Het initiatief begon in 2010 met 3 cursussen en 70 studenten, maar trekt inmiddels jaarlijks meer dan 600 (internationale) studenten. Van 24 juni tot en met 9 september worden er 26 summerschools aangeboden. Tijdens deze editie kan je meer leren over vaccinologie, maar ook jezelf verdiepen in sports analytics of fashionmanagement. Daarnaast staan er ook weer heel wat sociale activiteiten op de planning. www.uantwerpen.be/asu
SNIPPERS MAGAZINE UNIVERSITEIT ANTWERPEN 42.2022 13 “Op vrijdag 11 februari was het International Day of Women and Girls in Science. Naar aanleiding daarvan maakten we bekend dat UAntwerpen in 2021 voor het eerst meer vrouwen dan mannen aanwierf onder het zelfstandig academisch personeel. In 2020 was 45% van de (op)nieuw aangestelde academici een vrouw. In 2021 steeg dat getal naar 55%, eenmooie stijging en een symbolische grens die doorbroken werd. Ook het aantal vrouwelijke studenten neemt nog elk jaar toe. In 2021maakten vrouwenmeer dan de helft (56,3%) van ons studentenbestand uit. ” “Wanneer we kijken naar de raden en commissies, dan zien we dat de meeste organen aan het 2/3de genderevenwicht beantwoorden. Maar we zijn er nog niet wat gendergelijkheid betreft. Naarmate de academische graad stijgt, zien we bij elke stap een uitval van vrouwen. Hoe hoger de academische positie, hoe groter het percentage mannen.” Filip Lardon Vicerector UAntwerpen www.uantwerpen.be/gep Europa maakt jaarlijks grote budgetten vrij voor onderzoek, onder meer via de European Research Council (ERC). Alex Vorsters haalde een prestigieuze grant binnen, goed voor 1,5 miljoen euro voor vijf jaar. Hij legt zich met zijn onderzoeksproject URISAMP toe op het opsporen van het humaan papillomavirus (HPV) in urinestalen. Een besmettingmet dat virus kan tot baarmoederhalskanker leiden. Het onderzoek van Kristel Sleegers, Wouter De Coster en RenzoMancuso (foto) krijgt dan weer een stevige injectie dankzij de Stichting Alzheimer Onderzoek. Het trio verdiept zich in gengerelateerd onderzoek rond de ziekte van Alzheimer. Samen krijgen ze 625 000 euro. Rosa Rademakers en haar onderzoeksteam ontvingen de Prijs Generet voor Zeldzame Ziekten, ter waarde van één miljoen euro. Rademakers focust op het opsporen van niet vaak voorkomende hersenaandoeningen, zoals frontotemporale dementie. Dergelijk onderzoek staat of valt bij de beschikbaarheid van gegevens van patiënten, maar dat is duur én vereist internationale samenwerking. UAntwerpenaren slepen beurzen in de wacht Opinie “Steedsmeer vrouwen, maarwezijnernogniet” Rode loper rolde uit voor Antwerpse innovators Antwerpen excelleert almaar meer op het vlak van innovatie. Daarom organiseerden UAntwerpen en Voka - Kamer van Koophandel Antwerpen-Waasland samen met Provincie Antwerpen op 15 maart de tweede editie van de Antwerp Innovation Night. Op die innovatienacht kregen zowel vernieuwende onderzoekers als ondernemers een plekje in de spotlights, en dat in het mooie decor van het nieuwe Provinciehuis. De AHA! Awards waren de kers op de taart van een avond die in het teken stond van vernieuwende kennis en technologie. Net als bij de eerste editie in 2019 werden innovatieve wetenschappers gelauwerd; dit jaar voor het eerst ook Antwerpse ondernemingen. www.antwerpinnovationnight.be In 60 seconden
HET DING 14 MAGAZINE UNIVERSITEIT ANTWERPEN 42.2022 WERELD “Niet iedereen heeft het geld en het geluk om naar Cape Canaveral in Florida te kunnen gaan."
HET DING MAGAZINE UNIVERSITEIT ANTWERPEN 42.2022 15 Spaceshuttle komt naar Antwerp Expo Een spaceshuttle van dichtbij zien of de legendarische raket van Kuifje bekijken? Het kan binnenkort in Antwerp Expo. Replica’s, weliswaar. Vanaf 23 april organiseert Jürgen Ingels, alumnus politieke en sociale wetenschappen, de ruimte-expo SPACE - The Human Quest. TEKST SASKIA CASTELYNS FOTO’S JESSE WILLEMS Jürgen ‘ademt’ ruimtevaart. “Mijn achtergrond is eigenlijk private equity: ik run een technologiefonds. In de jaren negentig heb ik het technologiebedrijf Clear2Pay gehad, dat ik in 2014 heb verkocht.” Maar Jürgen vond dat er in België te weinig gedaan werd rond technologie. Daar bracht hij enkele jaren geleden verandering in door het technologiefestival SuperNova te organiseren. Er zou nóg een SuperNova komen, op ’t Eilandje in Antwerpen. “Het plan was drie dagen met heel veel tenten, maar met corona wilden we dat risico niet nemen. Laat ons iets anders doen, dachten we.” Brieven van Armstrong “Mijn vader was echt een freak op het vlak van ruimtevaart. Hij had zo’n grote Apolloraket op zijn bureau staan en vertelde mij als klein ventje hoe die raketten werkten, hoe die motoren werkten. Helaas is hij op relatief jonge leeftijd overleden. Maar ik had de microbe goed te pakken. Ik begon dingen te kopen van astronauten en kosmonauten. Toen was dat nog betaalbaar. En die voorwerpen kwamen ook echt rechtstreeks van de ruimtevaarders.” “Op 25 jaar tijd heb ik veel documenten verzameld. Je kan daar niet veel mee doen, maar ik vind dat wel tof. Zo heb ik brieven van Neil Armstrong aan zijn ouders, hand- tekeningen van verscheidene astronauten, vluchtplannen van trips naar de maan. Dat zijn allemaal historische documenten. Ik vind dat superinteressant”, lacht Ingels. Veiling in Finland Recent liet NASA een aantal historische stukken nabouwen. Volledige replica’s. Dezelfde schaalgrootte, met alles erop en eraan. Een Fins bedrijf organiseerde tentoonstellingen met die collectie. Maar het bedrijf werd niet zo goed gerund, en door corona is het zelfs failliet gegaan. Jürgen Ingels • Alumnus politieke en sociale wetenschappen (1995) • Leeftijd: 51 • Woonplaats: SintKatelijne-Waver • Managing partner bij SmartFin • Organiseert onder meer het technologiefestival SuperNova www.xpospace.be
HET DING 16 MAGAZINE UNIVERSITEIT ANTWERPEN 42.2022 “Er werd een curator aangesteld. Maar niet veel mensen wisten van de verkoop. Alleen een paar musea en ik waren op de hoogte. Ik heb mee getinderd en won de veiling, net voor ik ging stoppen met bieden. Ik heb toen wat geluk gehad. Het ging allemaal heel snel. De stukken stonden in Finland en moesten geïmporteerd worden: de Mercury-capsule, de Apollo-capsule, zelfs de Challenger-spaceshuttle. “Die Finnen wilden initieel tentoonstellingen organiseren in de rest van de wereld, want niet iedereen heeft het geld en het geluk om naar Cape Canaveral in Florida te kunnen gaan. NASA wilde de ruimtevaart met die tentoonstellingen wat meer belichten. De expo is effectief drie keer in Azië geweest, en ook in Brisbane. Met telkens veel succes.” Magazijn in Lier Maar nu zit Jürgen daar met achttien tientonners aan materiaal. Hij kocht een magazijn in Lier. “Alles staat daar nu opgeslagen in ruwe houten kisten. En het zijn écht unieke stukken, hé. Ze zijn allemaal gemaakt volgens NASA-plannen.” Dat het materiaal een fortuin waard is, hoeft niet gezegd. “Maar door mijn bedrijf te verkopen, had ik wel wat opzij staan”, lacht hij. Het aantal nullen wil Jürgen liever niet noemen. Uiteraard wil hij wel naar buiten komen met zijn materiaal, niet alleen om te ‘showen’, maar ook om mensen te laten kennismaken met ruimtevaart, en dan niet alleen kinderen. Daarom organiseert hij vanaf 23 april 2022 in Antwerp Expo de ruimte-expo SPACE - The Human Quest. Dat doet hij samen met netwerkorganisatie Startups.be I Scale-Ups.eu, een organisatie die hij zelf oprichtte en die jonge bedrijven helpt groeien. Ingels kan ook rekenen op de steun van de Vlaamse overheid, de stad Antwerpen en heel wat andere partners. “Met de expo willen we ook het belang van ruimtevaart inzake klimaat en innovatie belichten, en de rol die Belgische bedrijven hierin spelen.” Voor het eerst in Europa De expo – die voor het eerst zal plaatsvinden in Europa – stelt tientallen fasciEen ruimtevaartmuseum in België. Hoe cool zou dat niet zijn? Space shuttle comes to Antwerp Expo If you want to take a closer look at a space shuttle or Tintin’s legendary rocket, you should visit the exhibition SPACE - The Human Quest from 23 April at Antwerp Expo. Jürgen Ingels (political and social sciences alumnus) is organising this special exhibition with replicas, authentic documents and space objects. The entrepreneur, who also organises the technology festival SuperNova, bought these special materials at an auction. After the exhibition in Antwerp, the collection may go on tour through Europe, but a display at a real space museum is also a possibility. nerende replica’s tentoon van onder meer ESA (Europese ruimtevaartorganisatie), NASA (Verenigde Staten) en Roscosmos (Rusland). “Daarnaast geven tal van historische documenten en anekdotes de bezoekers een unieke inkijk in het leven van astronauten. Bezoekers kunnen onder andere de maanlanding van dichtbij meemaken en binnenkijken in de cockpit van spaceshuttle Atlantis.” Gekoppeld aan de expo zijn er ook Inspiration Nights voor het brede publiek. “De sprekers zijn nog niet bekend, maar we proberen wel wat Amerikanen naar hier te krijgen voor een soort van TED-talks.” Ruimtevaartmuseum Wat er met de replica’s gaat gebeuren na de expo? Dat weet Jürgen nog niet. “Een wilde droom is de expo te laten rondreizen door Europa. Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Een vast museum in België voor de unieke stukken zou natuurlijk ook heel fijn zijn. Een ruimtevaartmuseum. Hoe cool zou dat niet zijn? Liefst gaan ze niet terug naar het magazijn.” E De maanlander ·De Lunar Roving Vehicle (LRV), maanbuggy in de volksmond, is een door batterijen aangedreven vierwielige rover. ·Hij werd gebruikt tijdens de laatste drie missies van het Amerikaanse Apollo- programma in 1971 en 1972. · Gebouwd door Boeing. · Elke LRV heeft een massa van 210 kg zonder nuttige lading. ·Maximaal laadvermogen: 490kg, inclusief twee astronauten, uitrustingenmaanmonsters. ·Ontworpenvoor eentopsnelheidvan13km/u. · Elke LRV werd opgevouwen naar de maan vervoerd. ·Na het uitpakken is er gemiddeld 30 km gereden.
MINDMAP MAGAZINE UNIVERSITEIT ANTWERPEN 42.2022 17 Avondonderwijs Ik volgde de kandidatuur pol en soc in avond‑ onderwijs, een intensief programma dat ik combineerde met muziekstudies aan het conservatorium van Antwerpen. Ik herinner me de hechte groep gedreven mede‑ studenten, maar ook de bijzondere sfeer – wij alleen, in de verlaten gangen, wanneer de dagstudenten al lang weg waren – en het nabije contact met de proffen omdat we een kleine groep waren. Behaalde aan de Universiteit Antwerpen een kandidatuurdiploma in de politieke en sociale wetenschappen (2001). Is sinds een jaar directeur van het Fotomuseum Antwerpen. maartje.stubbe@fomu.be Muziek, kunst en cultuur Kunst en cultuur vormen een rode draad doorheenmijn leven. Kunst kangroots zijn, poëtisch, met een immense emotionele directheid op je afkomen, of net tijd vragen omschoonheid en betekenis te ontrafelen. Muziek blijft mijn eerste en grootste liefde. Wat me aantrekt, is muziek die stuwt, vol levensvreugde en kracht, maar ook de onvermijdelijke melancholie die bij het leven hoort, laat klinken. Heerlijk hoe sommige stukken een deel van je leven kunnen worden. With every heartbeat van de Zweedse Robyn en Schuberts pianosonate D. 960 zijn er zo twee. Meerstemmigmuseum De Nigeriaanse schrijfster Chimamanda Ngozi Adichie wijst in The danger of a single story, een ijzersterke TED-talk, op het gevaar van het eenzijdige verhaal, op de mechanismen waarmee we mensen en groepen – ‘de andere’ – reduceren tot één kenmerk, en hoe dit een rechtvaardige, inclusieve samenleving in de weg staat. Haar woorden inspireren me, in mijn dagelijkse leven, maar ook als directeur van het Fotomuseum. Wat is het discours dat we vertellen? Wat zijn daardoor onze blinde vlekken? En vooral: hoe kunnen we onze blik verruimen en een echt meerstemmig museum worden? Maartje Stubbe Sociologische blik Voor de lessen Sociologie lazen we De mensenmaatschappij van Abram De Swaan, een toegankelijke, heldere en krachtige introductie tot de sociologie. Het gaat onder meer over de onderlinge afhankelijkheid van mensen en de sociologische betekenis van maatschappelijke verschijnselen. Het heeft me instant verrijkt met een sociologische blik, die ik nadien nooit meer ben kwijtgeraakt. Een aanrader, nog steeds voor studenten vandaag, welke richting ze ook volgen. Thuis in Antwerpen Toen ik jong was, wilde ik graag mijn vleugels uitslaan, de wereld verkennen. Geen sprake van dat ik in Antwerpen zou blijven. Vele verre reizen later blijk ik verrassend honkvast. Mijn wandelingen door de stad worden almaar betekenisvoller. Er zijn zoveel hoeken en plekken die mee het verhaal van mijn leven vertellen en als een fotoalbum bijzondere momenten terug tot leven brengen. Het woord belonging wint aan kracht: een moeilijk te vertalen, maar heel mooi woord.
GRENSVERLEGGEND 18 MAGAZINE UNIVERSITEIT ANTWERPEN 42.2022 Grenzend aan Zweden, Finland en Rusland vind je een van de dunstbevolkte landen van Europa: Noorwegen, volgens de VN het beste land om in te wonen. Onze UAntwerpenaren? Die vinden de inwoners eerder gesloten, maar zijn weg van de natuur. Noren zijn hier graag, maar missen het buitenleven. Lisa Furu Baardsen Ik kwamvanNoorwegen naar UAntwerpen om te doctoreren in de biologie. Sindsdien heb ik al veel van Vlaanderen gezien en heb ik er een heleboel vrienden bij. Ik ben dol op de lokale keuken. Minder leuk is het vele verkeer, het gebrek aan groen en plekken om buiten te zwemmen. Maar ik waardeer de kleine dingen, en de mensen zijn doorgaans heel aardig. lisafuru.baardsen@uantwerpen.be Veerle Jaspers Acht jaar geleden verhuisde ik met mijn gezin naar Noorwegen, omdat er een permanente positie als hoofddocent in milieutoxicologie vrijkwam aan de universiteit in Trondheim. Het land trok ons aan, vooral de natuur en de ruimte. De overstapwas somsmoeilijk: nieuwe taal, meer gesloten cultuur en geen netwerk, maar nu hebben we onze draai wel gevonden. veerle.jaspers@ntnu.no Noorwegen
GRENSVERLEGGEND MAGAZINE UNIVERSITEIT ANTWERPEN 42.2022 19 Kristina Røtterud Granaas In 2007 ruilde ik de fjorden en bossen van Noorwegen in voor kwaliteitsbier, heerlijke chocolade en – sinds 2017 – een job bij het Departement Onderzoek en Innovatie van de Universiteit Antwerpen. België bevalt me heel erg. Omdat het een klein land is en centraal gelegen, kan ik vlot reizen naar nieuwe plekken. Al mis ik wel de frisse Noorse lucht. kristinartterud.granaas@uantwerpen.be Karolien Desmet Namijn doctoraat in de diergeneeskunde verhuisde ik met mijn partner naar Noorwegen. Ik ben nu bijna vier jaar dierenarts voor de Noorse veefokkerij en sta in voor de koeien- embryoproductie. De natuur is hier prachtig en de mensen vriendelijk, maar wat gesloten. We kochten net een huis, dus blijven nog even, maar reizen geregeld naar België. karolien_desmet@hotmail.com Milo Berben Ik ben student productontwikkeling aan UAntwerpen,momenteel opuitwisseling inOslo. Ik werk samen met internationale studenten van allerlei opleidingen aan een project. We ontwikkelen een unmanned surface vehicle om de waterkwaliteit in onder meer de fjorden te testen. De natuur en Scandinavische visie op design deden me naar hier komen. milo.berben@student.uantwerpen.be
HET KWARTET 20 MAGAZINE UNIVERSITEIT ANTWERPEN 42.2022 Een containerdorp waarin 30 vrijwilligers hun intrek namen om poliovaccins te testen, dat was in 2017 het opzet van Poliopolis. Om de deelnemers aan de studie goed te kunnen opvolgen, bleven deze mensen 28 dagen in quarantaine. Het onderzoek leidde tot een nieuw oraal poliovaccin dat nu in een toenemend aantal landen wordt gebruikt om kinderverlamming verder tegen te gaan. Na afloop werden de containers van Poliopolis afgebroken, maar de vaccinologen aan UAntwerpen droomden van meer. Onder leiding van prof. Pierre Van Damme werd in 2018 het idee geopperd een gebouw te ontwikkelen met het oog op Controlled Human Challenge Studies (CHIM), proeven waarbij de testpersonen eerst een kandidaat-vaccin toegediend krijgen en nadien een verzwakte versie van een pathogeen (ziekteverwekker), om na te gaan hoe het vaccin werkt. Het idee voor het gebouw werd in 2018 aan de toenmalige regering-Michel voorgesteld, maar door de val van die regering vielen de verdere onderhandelingen stil. Aan het begin van de coronapandemie pikte de regering-Wilmès het plan weer op. Doorgaans duurt het vier tot vijf jaar om een gebouw neer te poten dat aan alle veiligheidsmaatregelen voldoet, maar door de gesmeerde samenwerking tussen de verschillende partners – en de katalyserende factor van de coronacrisis – stond Vaccinopolis er op veertien maanden. Op 25 Paradepaardje Vaccinopolis opent dedeuren Vaccinopolis, het nieuwe vaccinonderzoekscentrum van UAntwerpen, verrees op recordtijd op Campus Drie Eiken. Alle klinische vaccinstudies verhuizen nu naar het spiegelende complex. Vier trekkers van Vaccinopolis vertellen over de vernieuwende studies die hier zullen doorgaan. TEKST ARKASHA KEYSERS FOTO’S JESSE WILLEMS
HET KWARTET MAGAZINE UNIVERSITEIT ANTWERPEN 42.2022 21 VRAGEN “Er is, zeker sinds corona, vanuit de bedrijfswereld veel interesse omsamen tewerken”,merktMartinaBamberger (r.). Showpiece Vaccinopolis opens its doors Vaccinopolis, the new vaccine research centre at UAntwerp, opens its doors. The current outpatient studies of the Centre for the Evaluation of Vaccinations (CEV) are moving to Vaccinopolis, but the new facility also has 30 beds that can accommodate people participating in Controlled Human Challenge Studies (CHIM). These are tests in which test subjects are first administered a candidate vaccine and then an attenuated version of a pathogen to see how the vaccine works. To ensure that these tests are safe – the pathogens must not escape to the outside world – Vaccinopolis is equipped with biosafety level 3 infrastructure. HEPA filters filter all incoming and outgoing air; strict disinfection procedures are in place; certain rooms have negative pressure; all windows are double glazed; and everything is sealed. ‘Nothing can really go outside’, says Bart Van Meerbergen, head of operations. Ilse De Coster, head doctor of the clinical trial team, explains that they research more than just vaccines against new diseases at Vaccinopolis. ‘We are also researching vaccines that we still want to refine, such as the flu vaccine, but we are also looking for the right intervention for diseases such as RSV, malaria or dengue fever.’ Belgium is the right place for the centre because we have the right type of expertise here, according to vaccinologist Pierre Van Damme. Valorisation manager Martina Bamberger says that there is already a lot of interest from the industry to have candidate vaccines tested here. E
HET KWARTET 22 MAGAZINE UNIVERSITEIT ANTWERPEN 42.2022 een tweede fase zullen er ook de CHIMstudies worden opgezet. Daarvoor zijn alvast 30 bedden beschikbaar. Het academisch centrum is vooralsnog een unicum op het Europese vasteland. Grote trekker van Vaccinopolis is prof. Pierre Van Damme. Volgens hem is Vaccinopolis hier helemaal op zijn plaats. “In het uitvoeren van vaccinstudies hebben we over heel België de juiste expertise. Onze universiteit heeft 30 jaar ervaring met onderzoek naar vaccins en ook in het UZA, het Instituut voor Tropische Geneeskunde en de ziekenhuizen in en rond Antwerpen is er veel knowhow. We kunnen een enorm sterke schakel zijn in een groter geheel en samenwerken met heel veel partners.” Wat de onderzoeksmogel i jkheden in maart 2022, bij verschijnen van dit magazine, opent het centrum haar deuren. Vaccinverhuis Omdat het klimaat verandert, we dichter op elkaar leven, alsmaar ouder worden en meer reizen, ontstaan en verspreiden ziektekiemen zoals virussen zich sneller dan ooit. Dat heeft de coronapandemie iedereen duidelijk gemaakt. De federale regering investeerde 20 miljoen euro in nieuw vaccinonderzoek. Naast Vaccinopolis kwam er ook gespecialiseerde infrastructuur aan de Université Libre de Bruxelles (ULB), waar gespecialiseerd onderzoek naar vaccin-geïnduceerde immuniteit gebeurt. In eerste instantie verhuizen de bestaande vaccinstudies van UAntwerpen naar Vaccinopolis. In dit centrum zo vernieuwend maakt ten opzichte van de huidige infrastructuur? Hoofdarts van het clinicaltrialteam Ilse De Coster geeft duiding. “Voor een vaccin op de markt komt, dient het een heel ontwikkelingsproces te doorlopen. Eerst gebeurt dat in het lab, dan zijn er dierproeven en ten slotte wordt er op mensen getest. Eerst op een hele kleine groep, naderhand op een grotere groep, waarbij men het vaccin alsmaar gaat verfijnen. Bij de nog grotere fase-3-studies wordt er op een heel groot aantal mensen getest. Dat gebeurt nu voornamelijk in ambulante vorm, maar het probleem is dat je dan heel wat mensen moet vaccineren, wachten tot ze de ziekte oplopen en dan pas kan kijken of het vaccin werkt. Dat duurt lang. Bij CHIM-studies, daarentegen, ALTRUÏSME “Mensen nemen deel om de wetenschap en de volksgezondheid vooruit te helpen”, weet Pierre Van Damme.
HET KWARTET MAGAZINE UNIVERSITEIT ANTWERPEN 42.2022 23 vertelt hoe die in zijn werk zullen gaan. “Gemiddeld zijn de proefpersonen veertien dagen aanwezig. Ze worden bovendien niet enkel geïsoleerd van de buitenwereld, soms leef je ook als een groep op een afdeling samen. Dat vraagt best veel van mensen, en dus doen wij een intense screening. We screenen niet enkel hun gezondheid, maar ook hun psychologisch welzijn.” Bill & Melinda Gates “De mensen die we screenen, hebben doorgaans het profiel van een bloedgever”, duidt Van Damme. “Er is veel altruïsme, ze doen het om de wetenschap en de volksgezondheid vooruit te helpen. Ze krijgen weliswaar een billijke vergoeding voor het dekken van kosten en tijd, maar dat lijkt bij niemand doorslaggevend te zijn.” “Wel zagen we in Poliopolis dat sommige deelnemers hun verblijf als een time-out hebben aangewend”, vult Martina Bamberger, hoofd valorisatie bij Vaccinopolis, aan. “Iemand schreef een boek, een student werkte zijn masterscriptie af en een architect bouwde met telefonische instructies zijn kantoor om.” Bamberger is verantwoordelijk voor de business development van Vaccinopolis. Ze zorgt voor de aanwezigheid van Vaccinopolis op wetenschappelijke beurzen, legt contacten met bedrijven die in Vaccinopolis hun tests willen laten uitvoeren en beantwoordt hun vragen. “Er is, zeker sinds corona, vanuit de bedrijfswereld veel interesse om samen te werken”, vertelt ze. “De Bill & Melinda Gates Foundation vraagt ook geregeld hoe het met Vaccinopolis is gesteld. Op dit moment wordt onze branding op punt gesteld: binnenkort presenteren we onszelf met ons nieuwe logo en huisstijl kan je op heel korte termijn testen of het vaccin werkt, maar je kan ze niet zomaar in elke faciliteit uitvoeren. Het is namelijk belangrijk dat de ziekteverwekkers zich niet in de buitenwereld verspreiden. Anderzijds heb je het voordeel dat de testpersonen op deze manier nauw opgevolgd kunnen worden.” Gepersonaliseerd vaccin “Bij mensen die in het centrum verblijven, kan je dagelijks bloed- en urinestalen of neus- en mondslijmvliesstalen afnemen, waarmee je enorm veel in kaart kan brengen, voor en na de interventie met het vaccin”, duidt Van Damme. “Op basis van de karakteristieken kan je zelfs voorspellingen doen over hoe bepaalde bevolkingsgroepen immunologisch zullen antwoorden op een bepaald vaccin. Zo kunnen we in de toekomst zelfs richting gepersonaliseerde vaccins gaan.” Uiteraard moeten alle beoogde studies eerst worden goedgekeurd door het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG), dat strenge regels hanteert. Er mogen bijvoorbeeld alleen CHIM-studies gedaan worden met pathogenen waartegen al een duidelijke behandeling bestaat. Volgens De Coster gaat het in Vaccinopolis lang niet alleen om vaccins tegen gevaarlijke ziektes. “We doen ook onderzoek naar vaccins die we nog willen verfijnen, zoals bijvoorbeeld het griepvaccin, maar ook voor aandoeningen als RSV, malaria of dengue zoeken we nog naar de juiste interventie. Dat zijn ziektes die bij ons minder in de kijker staan, maar waarvoor men al jaren op zoek is naar het juiste vaccin. Nu we de gepaste infrastructuur hebben, komen we hopelijk weer een hele stap dichter tot de juiste antwoorden.” Altruïsme Bart Van Meerbergen, head of operations bij Vaccinopolis en gespecialiseerd in biosafety, verzekert dat de faciliteit meer dan veilig is. “Door de pandemie was er van in het begin druk op de ketel. We zijn behoorlijk snel te werk gegaan, binnen een zeer strikt kader. Het gebouw moest vanzelfsprekend aan strenge normen voldoen, en daarin hadden onze technische partners de juiste expertise. Alle ingaande en uitgaande lucht gaat bijvoorbeeld door krachtige HEPA-filters die alle pathogenen tegenhouden. Er zijn strenge ontsmettingsprocedures, de kamers staan volledig onder onderdruk van min 35 pascal, er is overal dubbele beglazing, alles is volledig afgekit, en er wordt getest op lekken. Er kan werkelijk niks naar buiten. Al die validatiefases moesten we uiteraard ter goedkeuring voorleggen aan de overheid.” Van Meerbergen is erg te spreken over de samenwerking tussen de verschillende partners die het gebouw hielpen op poten zetten. “Als je open communiceert, dan kan je heel veel realiseren op een hele korte tijd. De COVID-19-pandemie gooide ironisch genoeg wel eens roet in het eten van de supply chain, maar door een sterk partnerschap en het besef van urgentie hebben we op veertien maanden tijd een topfaciliteit op wereldschaal neergezet.” De ambulante studies, die op dit moment doorgaan aan het Centrum voor de Evaluatie van Vaccinaties (CEV) op Campus Drie Eiken, verhuizen naar Vaccinopolis, maar daar komen aan het einde van dit jaar de CHIM-studies bij. De Coster Voor heel wat aandoeningen bestaat nog geen passend vaccin. Denk maar aan RSV, dengue of malaria. Ilse De Coster
24 MAGAZINE UNIVERSITEIT ANTWERPEN 42.2022 HET KWARTET op verschillende beurzen. Gelukkig hebben we met onze ambulante studies al hele goede contacten. Maar daar komen de CHIM-trials nu natuurlijk nog bij. Bedrijven die bepaalde vaccins willen laten testen, hebben veel interesse in een samenwerking, maar ze hebben nog veel vragen over bijvoorbeeld het juiste bioveiligheidsniveau en of daar goedkeuring voor komt.” Van Damme geeft ook aan dat ze met de collega’s in het Nederlandse Leiden, die een kleine unit hebben, contacten leggen om elkaar te versterken. “Want zo kunnen we elkaar helpen als een bepaald onderzoek een grote testcapaciteit vergt.” Wat als een bepaald kandidaat-vaccin geschikt blijkt te zijn? “Als een vaccin goed blijkt te werken, dan doet het bedrijf in kwestie een aanvraag om het op de markt te brengen”, vertelt Bamberger. Dankbare job En wat als er zich in de nabije toekomst helemaal geen nieuwe infectieziekten aandienen, staat het gebouw er dan voor niks? “Zolang er mensen zijn, zullen er infectieziekten zijn”, wat vaccins die moeten worden verfijnd of ontwikkeld.” Alle vier zijn ze ontzettend dankbaar dat Vaccinopolis er is gekomen. “Als je weet dat je met één of twee prikken zoveel leed kan voorkomen en mensen gezond kan houden, dan is dat toch fantastisch? Aan vaccinonderzoek mogen meewerken is een hele mooie, dankbare job”, besluit De Coster. STRENGE NORMEN “Er kan werkelijk niks naar buiten”, bevestigt Bart Van Meerbergen (r.). antwoordt Van Meerbergen. De Coster vult aan: “Door de klimaatopwarming brengen parasieten of muggen in tropische gebieden mettertijd ook ziektes naar hier. Bovendien, en dat heeft de coronacrisis mooi geïllustreerd, passen pathogenen zich aan. Maar zelfs al komen er geen nieuwe meer bij, dan nog hebben we op heel wat aandoeningen in de wereld nog geen antwoord. Er zijn nog heel Pierre Van Damme is vaccinoloog aan UAntwerpen. Aan het begin van zijn carrière als huisarts werd hij geregeld geconfronteerd met HIV en aids, wat zijn interesse voor infectieziekten aanwakkerde. Hij schreef een doctoraat over hepatitis B-vaccinatie en bouwde aan UAntwerpen zijn expertise op rond vaccins. Bart VanMeerbergen is head of operations en staat in voor de goede werking van Vaccinopolis. Hij studeerde biochemie en heef t al sinds zijn opleiding interesse in het voorkomen van infectieziekten. Ilse De Coster is hoofdarts van het clinicaltrialteam aan Vaccinopolis. Ze doctoreert momenteel in poliovaccinstudies en was ook nauw verbonden aan Poliopolis. Martina Bamberger is valorisatiemanager van het Industrieel Onderzoeksfonds (IOF). Ze studeerde microbiologie, doctoreerde in immunologie en bouwt binnen Vaccinopolis de brug tussen academisch onderzoek en de industrie.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTg3Nzk=