MUA40

DE UITDAGING 44 MAGAZINE UNIVERSITEIT ANTWERPEN 40.2021 Ondergrondse driehoek Dat momentummogen we niet missen, dacht professor Nick Van Remortel (Departement Fysica) en na een babbel met zijn Nederlandse en Duitse collega’s en de collega’s van de andere Vlaamse universiteiten besliste hij mee te stappen in de ambitie om de Einstein Telescoop op te richten. Van Remortel nam onder anderen Hans Van Haevermaet onder de arm om mee te werken aan de instru- mentatie. De Einstein Telescoop is een prestigieus project waarbij 270 meter onder de grond een grote onderzoeksinfrastructuur wordt gebouwd in de vorm van een gelijkzijdige driehoek, waarbij de armen samen een tun- nelcomplex van maar liefst 30 kilometer lang zullen vormen. Elk van de drie hoekpunten zijn meetstations die uitgerust zijn met ultra- moderne laseroptica, opgehangen aan lange pendels van gemiddeld 15 meter hoog. De belangstelling voor het project is enorm. De vijf Vlaamse universiteiten zetten er samen hun schouders onder, maar ook tientallen academische instellingen en onderzoeksla- boratoria uit meer dan tien Europese landen willen het project wetenschappelijk, politiek en financieel ondersteunen. Vlaanderen speelt, samen met Wallonië, Nederland en Duitsland, een voortrek- kersrol. Ook Europa maak- te alvast veel geld vrij voor de Einstein Telescoop. Het project werd recent op een shortlist met prioritair uit te voeren projec- ten geplaatst en de EU financierde alvast het conceptuele ontwerp. De hele bouw wordt op twee miljard euro geraamd. Fundamenteel onderzoek Veel geld, maar het belang van de Einstein Telescoop is moeilijk te onderschatten. “De ET zal ons in staat stellen om veel verder en vroeger in ons heelal te kijken, tot het moment vlak na de oerknal”, vertelt Nick, medecoördinator van het project. “We zul- len niet alleen zwaartekrachtgolven in opti- male omstandigheden kunnen bestuderen, maar ook bijvoorbeeld de fysica van zwarte gaten. De telescoop zal jaarlijks duizenden samensmeltingen van neutronensterren kun- nen detecteren en zal nieuw licht werpen op het ‘Donker Universum’ – het heelal was immers niet ‘transparant’ tot het 350 000 jaar oud was.” “Op dit moment kunnen we maar enke- le zwaartekrachtgolven om de paar dagen waarnemen. De afstandsmeting waarover we spreken, is immers maar 1/10 000ste van een proton, dat is onbegrijpelijk klein. Met de ET worden dat er honderden per dag”, vult Hans aan. “Dit onderzoek levert ons heel wat extra kennis over de fundamentele fysica op. We zullen beter begrijpen hoe de wereld in elkaar zit. Ik denk dat dit project ook een hele nieuwe generatie wetenschap- pers kan aantrekken en dat het studenten kan motiveren om wetenschappen te gaan studeren. Dit is de ultieme kans om echt nieuwe dingen te ontdekken. Met ET gaan we op zoek naar fysische gebeurtenissen die zo extreem zijn dat de wetten van de huidige fysica nonsens worden, zodat er plaats komt voor iets nieuws.” “Elke ontwikkelde maatschappij heeft een gezonde mix nodig van toegepast en fundamenteel onderzoek”, vindt Nick. “Fundamenteel onderzoek ligt aan de basis van onze algemene denkcultuur, het heeft een impact op de lange termijn. Uit heel wat ontdekkingen uit fundamenteel onderzoek zijn hoogtechnologische toepassingen voortge- komen. Ik ben erg blij dat onze maatschappij ons de kans geeft om onze nieuwsgierigheid te bevredigen.” Drielandenpunt boven Het project wordt bovenal ook erg interdiscipli- nair: “Heel wat onderzoeksdomeinen worden betrokken”, weet Nick. “We hebben mensen nodig uit de optica en fotonica, de kwantum- technologie, de computertechnologie en de artificiële intelligentie, de lasertechnologie, de De telescoop zal ons in staat stellen om veel verder en vroeger in ons heelal te kijken, tot het moment vlak na de oerknal. UAntwerp puts shoulder to the wheel for Einstein Telescope Our university is playing a pioneering role in the installation of the Einstein Telescope, a prestigious research project for which an impressive infrastructure will be built 270 metres underground to study gravitational waves in optimal conditions. These gravitational waves are the key to unlocking the secrets of our universe. A new, exciting era for physics and astronomy has begun with colleagues Nick Van Remortel and Hans Van Haevermaet from the Department of Physics in the front row. Europe has already made a lot of money available for the Einstein Telescope. The project was recently shortlisted as a priority project and the EU had already fund- ed its conceptual design. The entire construction is estimated at two billion euros. The Einstein Telescope will detect thousands of neutron star and black hole mergers every year, shedding new light on the ‘Dark Universe’ and the beginning of our universe. Dozens of academic institutions and research laboratories from more than ten European countries are committed to support- ing the project and many research disciplines are working together, from physics, optics and photonics, and quantum computing technology and artificial intelligence to laser technology and seismology. If all goes well, the construction of the Einstein Telescope could start in 2026 and be operational by 2032. E Nick Van Remortel