MUA39

MAGAZINE UNIVERSITEIT ANTWERPEN 39.2021 45 DE UITDAGING DE UITDAGING 44 MAGAZINE UNIVERSITEIT ANTWERPEN 39.2021 psychiaters worden terugbetaald en psycho- logen slechts beperkt, zodat veel mensen nu bij de psychiater terechtkomen, terwijl een psycholoog of therapeut hen evengoed kan behandelen. De sleutel ligt volgens mij bij een voldoende groot aanbod natuurlijk, maar ook en vooral bij een goede inschatting van de noden, zodat mensen zo snel mogelijk op de juiste plek terechtkomen. Je kan het ver- gelijken met een klant die een potje preparé aan de bakker vraagt. Die persoon is aan het verkeerde adres, maar daardoor loopt de wachttijd voor de klanten achter hem ook op.” “Je ziet dat mensen zich nu merkbaar minder goed voelen”, aldus Marianne. “Maar dat hoeft niet per se te leiden tot meer pathologieën. Een ernstige psychiatrische aandoening (EPA) treft maar één à twee procent van de bevol- king, en we hebben geen bewijs dat dit door corona stijgt. Maar mensen kunnen wel meer symptomen ervaren door het wegvallen van een zinvolle daginvulling, door een geredu- ceerde werking van het OCMW, enzovoort. Het is te vroeg om de gevolgen van corona op lange termijn te kennen omdat heel veel factoren hier een rol spelen. We zien wél dat er telkens een toename van het aantal hulp- vragen is ná een besmettingsgolf.” “Bovendien komt er na de coronacrisis wel- licht een financiële crisis aan en die is ook nooit bevorderlijk voor het mentale welzijn”, weet Kris. “Dat hebben we gezien in 2008. Het aantal suïcides nam toen stevig toe.” Burn-out Een nieuwe aandoening waarover de laatste maan- den veel gesproken wordt, is de zogenaamde parenta- le burn-out. Zijn er effectief meer mensen met die diagnose? “Vroeger was burn-out een louter werkgerelateer- de problematiek”, weet Kris. “Nu wordt dat al wat breder getrokken naar alle soorten langdurige engagementen, zodat ook man- telzorgers en studenten bijvoorbeeld een burn-out kunnen hebben. De termwordt ook almaar meer gebruikt bij een onevenwichtige work-life balance. ” “Ik denk dat we eens goed moeten kijken wat de huidige draagkracht van de bevolking is op vlak van werk, zorg en ouderschap, en dat we daar lessen uit moeten trekken”, vindt Marianne. “Maar ik weet niet of dat de opdracht van de psychologie of de psychiatrie is. De maatschappij zelf heeft als taak het welzijn en de levenskwaliteit van de bevolking te optimaliseren. Wij moeten ons vooral focus- sen op de behandeling van psychologische aandoeningen en psychiatrische stoornissen. Ik denk dat we dit debat over de taakverdeling in het licht van de wachtlijsten en de grote zorgvragen dringend moeten voeren.” Assepoester “Guy Tegenbos, senior redacteur bij De Standaard , schreef een aantal jaar geleden: ‘De geestelijke gezondheidszorg is de Assepoester van de maatschappij’”, vertelt Kris. “Daarmee bedoelde hij dat er altijd naar de geestelijke gezondheidszorg wordt gekeken als de boel opgekuist moet worden doordat de maatschappij aan een te hoog toerental draait. We moeten de beleidsma- kers erop attenderen dat er veel meer kan gedaan worden op vlak van zelfzorg en de inrichting van de maatschappij.” “Aan het begin van de coronacrisis hebben we volgens mij een belangrijke kans gemist. Als je mensen opsluit in hun kot, moet je niet denken dat alles vanzelf goed komt, met als enige preventieve maatregel: ‘we breiden uw Telenetabonnement kosteloos uit’. We hadden meer moeten inzetten op het informeren over zelfzorg, over hoe de psyche werkt en wat de mens zelf kan doen. Dat had via de nationale televisiekanalen kunnen gebeuren, op social media… Dat kwam te beperkt, te laat.” Historische achterstand “Vlaanderen pakt nu dan wel uit met een groots plan rond onze mentale gezondheid, maar eigenlijk is die 25 miljoen die ze vrij- maken, niet meer dan het terugdraaien van de besparingen van 6% die een tijd geleden zijn doorgevoerd”, vindt Kris. “In vergelijking met onze buurlanden gaat er nog altijd erg weinig geld naar onze geestelijke gezond- heidszorg en staan we historisch achter. Er zijn federaal wel een aantal belangrijke ini- tiatieven genomen: een jaarlijkse investering van 200 miljoen euro bijvoorbeeld, en recent is er nog eenmalig 20 miljoen vrijgemaakt voor de kinderpsychiatrie. Maar extra geld alleen gaat de problemen niet oplossen. Waar ik aan wil werken, is hoe we dat geld moeten besteden. Daarvoor hebben we vooral beter cijfermateriaal en beter onderzoek nodig. Dat proberen we nu met de Leerstoel Public Mental Health te bewerkstelligen. Het is een initiatief van een aantal Antwerpse zie- kenhuizen die tot een meer datagestuurde geestelijke gezondheidszorg willen komen, met meer overeenstemming tussen de noden en het aanbod.” “Er moet veel meer geïnvesteerd worden in onderzoek binnen de geestelijke gezond- heidszorg”, vindt ook Marianne. “De afgelo- pen decennia is er amper onderzoek binnen de psychiatrie gedaan. Daardoor moeten we altijd een beroep doen op data uit de interna- tionale literatuur, maar die zijn niet bruikbaar om de zorgnoden in Vlaanderen in kaart te brengen.” “Ik zou niets liever hebben dan dat er iets was als Kom op tegen Kanker voor de geestelijke gezondheidszorg”, bekent Kris. “Evenveel mensen als er kanker krijgen, komen immers tijdens hun leven in aanraking met een psychologische problematiek.” Hoopvol voor de toekomst “Maar ik ben wél hoopvol”, besluit Marianne. “Als je kijkt naar de wetenschap en de maat- schappelijke evolutie die we hebben mee- gemaakt in de psychiatrie en de geestelijke gezondheidszorg van de laatste 50 jaar, dan is er veel gebeurd. Je ziet nu veel meer ver- maatschappelijking: patiënten krijgen weer een plaats en een rol in de maatschappij. De medicatie veroorzaakt vandaag veel minder bijwerkingen en de prognoses worden gunsti- ger. We evolueren naar een gepersonaliseerde behandeling met focus op een vroegtijdige diagnostiek. Het stigma verdwijnt langzaam, mede ook dankzij BV’s die openlijk uitkomen voor hun depressie of verslaving. Ook patiën- ten die zelf een (beleidsmatige) rol opnemen in instellingen voor geestelijke gezondheids- zorg stemmen mij hoopvol. De empowerment van patiënten heeft veel positieve effecten.” Als je mensen opsluit in hun kot, moet je niet denken dat alles vanzelf goed komt, met als enige preventieve maatregel: ‘we breiden uw Telenetabonnement kosteloos uit’. Mental health is a societal responsibility Longer waiting lists, a surge in eating disorders, more requests for help, a lack of capacity in pri- vate practices, unreachable general practitioners... This much is certain: the COVID-19 pandemic has not been good for our mental health. Psychologist and behavioural therapist Kris Van den Broeck has noticed particularly distressing situations among children and young people. Many patients are also ending up in the wrong place. According to psychiatrist and UAntwerp graduate Marianne Destoop, much more needs to be invested in mental healthcare research. And what’s more, there is an urgent need for policymakers to focus more on how society is organised and on promoting self-care among the general population. An initiative like Stand up to Cancer (Kom op tegen Kanker) for mental health would be a step in the right direction, as would personalised care focussing on early diagnosis and patient empowerment. E Marianne Destoop Is alumna geneeskunde (2006) en doctor in de medische wetenschappen (2013), werkt aan UAntwerpen binnen het Collaboratief Antwerps Psychiatrisch Onderzoeksinstituut en is psychiater bij Zorggroep Multiversum in Boechout, met expertise ‘kwetsbare groepen’. Kris Van den Broeck Is psycholoog-gedragsthe- rapeut en focust binnen UAntwerpen op het bevorde- ren van de geestelijke gezond- heidszorg in de eerste lijn. Hij is titularis van de Leerstoel Public Mental Health, directeur van de Vlaamse Vereniging voor Psychiatrie en trekker van de Staten- Generaal van de Geestelijke Gezondheidszorg. WEINIG GELD “Ik zou een Kom op tegen Kanker voor de geestelijke gezondheidszorg willen”, bekent Kris. Kris Van den Broeck