MUA34

MAGAZINE UNIVERSITEIT ANTWERPEN 34.2019 37 ANTWERPSE MOBILITEIT DOSSIER burgerbewegingen, gegoede omwonenden uit de rand en de toen nog machtige land­ bouwers. Wat overbleef was de aanleg van de huidige Ring vanaf 1969, ook toen een enorme werf. Op een plek die evident was door de open ruimte, maar ook doordat men zo kon bouwen op de funderingen van de verdedigingsgrachten van de oude forten. Dat de snelweg toen al in het midden van de snel uitdeinende stad kwam, was nooit een bezwaar. Integendeel: velen droomden van wonen langs de nieuwe Ring. Zo worden op hetzelfde moment ook de woontorens gebouwd, zoals de Silvertoptorens die expli­ ciet naar de Ring gericht zijn. Toch kwam de idee van een tweede Ring elke paar jaar terug, zeker omdat de nieuwe snelweg al na een tweetal jaar verzadigd bleek.” “Je zou kunnen zeggen dat met Oosterweel eindelijk die oude ideeën worden gerealiseerd: een groene stadsgordel op de overkapping, en het omleiden van het doorgaand verkeer langs verder gelegen verbindingswegen. Dat is ook niet vreemd. Stedenbouw bouwt altijd voort op de geschiedenis. We bricoleren met wat er al is. En gelukkig maar. Als je vanuit de A l lang voor men van plan was om een snelweg rond Antwerpen aan te leggen, wist men al waar die zou komen. Het traject van de Brialmontomwalling, een reeks forten die van Antwerpen de grootste militaire vesting van Europa maakte, stak al sinds het begin van de 20ste eeuw de ogen uit van stadsplanners. “De in onbruik geraakte forten deden toen al dromen van een groene boulevard”, vertelt Maarten Van Acker, docent stedenbouw aan UAntwerpen. “In 1910 organiseerde men al de eerste internationale stedenbouwkundi­ ge wedstrijd van België, om die gordel rond Antwerpen in te vullen. Maar de wereldoorlo­ gen verhinderden die plannen, en het waren de Duitsers die voor het eerst aankwamen met de idee van een ringweg. Al viel die idee wel uiteen in een plan voor twee ringwegen. Daarbij werd de huidige Kleine Ring enkel voor lokaal verkeer voorbehouden, en doorsneden door een tram- en een spoorlijn. Eigenlijk bleef dat zo. Tot op de eerste wegenprojecties van het na-oorlogse Europa werd Antwerpen omgeven door twee ringwegen, waarbij de buitenste zou dienen voor doorgaand verkeer. Logisch ook: er komen vijf grote Europese snelwegen samen in Antwerpen.” Burgerprotest “Maar die grote Ring, die grofweg de nu geplande trajecten van de A102 en R11 volgt, is er nooit gekomen. Door het protest van Een verhaal van twee ringen De inspiratie voor Oosterweel van- daag is dik een eeuw oud. En ook het concept ‘rekeningrijden’ heeft historische roots. BETALEN PER PAARD “Vroeger vondmen het fair dat bestuurders betaalden”, zegt Bruno Blondé. lege ruimte start, riskeer je artificiële wijken, zoals in Nederland en China.” Rekeningrijden Volgens stadshistoricus Bruno Blondé is het vandaag zo gecontesteerde rekeningrijden eigenlijk geworteld in de Vlaamse geschie­ denis. “Met de aanleg van de steenwegen tussen de steden in de 18de eeuw, en de transportrevolutie die dat betekende, kwam een duidelijke ethiek rond rekeningrijden in zwang. Je komt heel vaak tegen dat men het niet meer dan fair vond dat de bestuurders op die steenwegen ook betaalden voor het gebruik ervan. Dat gebeurde aan de barelen die om de vijf kilometer geïnstalleerd werden, en waar je betaalde per paard. Ook socia­ le correcties waren in die tijd niet vreemd: boeren die de wegen gebruikten waren vrij­ gesteld, tenminste als ze niet naar de markt trokken. Het geld dat de overheid met al die tol ophaalde, kon bovendien enkel gebruikt worden voor het onderhoud en de financiering van die wegen zelf. Iets wat resulteerde in een wegennet dat in de Lage Landen op vlak van kwaliteit zijn gelijke niet kende.”