MUA32

36 MAGAZINE UNIVERSITEIT ANTWERPEN 32.2019 DOSSIER RWANDA werelden. In de Rwandese gacaca’s zat het verzoenende element van de prekoloniale gacaca’s niet meer in. En garanties op rechts- zekerheid uit het klassieke systeem zaten er ook niet in. Mijn suggestie is om de logica van de traditionele justitie en de informele verzoeningstribunalen niet te vermengen, maar complementair te werken. Gacaca’s werken erg goed op lokaal niveau ommensen te berechten met een minieme rol en verant- woordelijkheid, en moeten gericht blijven op het herstel van de sociale relaties. Voor de zwaardere misdaden blijft de klassieke justitie het meest geëigende systeem.” Na de genocide En hoe gaat het met Rwanda na de genocide? Marijke keek onder meer naar het effect van de genocide op de economische heropleving en de onderwijsgraad in het land. “De geno- cide heeft uiteraard een ongelooflijke impact gehad. Per kind is er meer dan een jaar scho- ling verloren gegaan. De helft van de veestapel ging verloren, de koffieproductie kwam tot stilstand en een groot aantal koffiebomen gingen verloren. Op de ‘trouwmarkt’ waren er minder mannen dan vrouwen, waardoor sommige vrouwen officieel ongetrouwd bleven (polygamie was bij wet verboden) en andere vrouwen in een zwakke onderhandelingspo- sitie stonden. Ik vind het erg boeiend om te proberen te begrijpen hoe oorlog en geweld de economie van een land beïnvloeden en hoe snel de wederopbouw kan gebeuren: kan dat op zichzelf of is er overheidsinmen- ging nodig? Door verschillende oorlogen te bestuderen, begrijpen we beter welk type oorlog tot welk type destructie leidt en wel- ke korte- en langetermijnnoden er voor de wederopbouw zijn.” Vertrouwen Momenteel doen Bert en Marijke onderzoek rond ‘vertrouwen’ in de Rwandese samen- leving. “Uit onderzoek blijkt dat het vertrou- wen in de maatschappij en in elkaar relatief snel is teruggekeerd, wat positief is, zeker gezien de schaal en de intensiteit van het geweld”, stelt Marijke. “De veerkracht van mensen is niet te onderschatten. Bij mensen die blootgesteld werden aan zwaar fysiek geweld, keert dat vertrouwen logischerwijs minder snel terug. Zo zien we dat het vertrouwen bij Tutsi die in Rwanda waren op het moment van de genocide, veel minder snel herstelt dan het vertrouwen bij Tutsi die op dat moment in ballingschap in de buurlanden waren.” Toekomst Is Rwanda nog steeds een tik- kende tijdbom? Kan een genoci- de zoals in 1994 zich herhalen? “Onafhankelijke media, rechts- systemen en veiligheidsappa- raten zouden eigenlijk moeten functioneren als buffers, maar die zijn er niet in Rwanda”, weet Bert. “Het geweld is zeker niet verdwenen en er zijn geen garanties die geweld inperken.” “Ik sluit een nieuw gewelddadig conflict ook niet volledig uit”, vult Marijke aan. “Wat Rwanda nu bij elkaar houdt, is het mono- polie over geweld, dat nu bij één man, president Paul Kagame ligt. Het is daarom moeilijk in te schatten wat er zal gebeuren als hij wegvalt.” MONOPOLIE “Ik sluit een nieuw gewelddadig conflict niet volledig uit”, aldus Marijke Verpoorten.