MUA31

36 MAGAZINE UNIVERSITEIT ANTWERPEN 31.2019 DOSSIER DRINKWATER In het noorden had hij turfontginningen, in Hemiksemhad hij een tiental steenbakkerijen, in Buggenhout kapte hij hout en in Namen had hij kalkovens. Zo kon hij concurrentieel zijn ten opzichte van andere aannemers. Hij kon een offerte maken waar niemand aan kon tippen en ontwikkelde zo bijna een monopo- liepositie in Antwerpen.” Stadsbestuur in de zak Van Schoonbeke zou vandaag ook ‘eerste grote stadsvernieuwer van Antwerpen’ op zijn cv mogen zetten. Hij legde 23 straten en pleinen aan. “Alles vanuit een zo commercieel mogelijke benadering. De aanleg van de Stadswaag bijvoorbeeld, waar handelaars hun koopwaar lieten wegen, ging gepaard met de aanleg van nieuwe straten die de toe- gankelijkheid optimaliseerden, maar meteen ook de mogelijkheid boden nieuwe gronden te verkavelen die hij doorverkocht aan han- delaars en ambachtslui.” De ondernemer was niet vies van enige belan- genvermenging. Maar destijds moest een contract gesmeerd worden. “Van Schoonbeke had het Antwerpse stadsbestuur in zijn zak en dat werd daarvoor rijkelijk betaald. Nu zou dat niet meer kunnen. In de 16de eeuw was dat een evidentie”, zegt Soens. “Van Schoonbeke leerde zijn volk projecten ontwikkelen, maar ondanks zijn prestaties overleefde hij de tand des tijds in Antwerpen niet echt.” “Op de vraag wie hij was, wordt er steevast geantwoord: was dat geen burgemeester of zo”, lacht Patroons. Het waterhuis was nochtans ook de eerste ‘moderne’ vorm van drinkwatervoorziening in Antwerpen. In de 16de-eeuwse stad waren er een 100-tal wijk- putten binnen de Leien. “Maar het grondwater was in een lage stad met weinig reliëf niet van de beste kwaliteit”, aldus Soens. Een ecorealist “In de Nieuwstad waren waterputten geen alternatief. Water uit de vlieten, verbonden met de Schelde, kon men ook niet gebruiken. Alle huishoudelijke en industriële afvalwater werd zo in de Schelde geloosd. De stank van het open water werd met ziektes geassoci- eerd. Van Schoonbeke zocht een technolo- gische oplossing voor een milieuprobleem dat hij deels zelf gecreëerd had door een nieuwe stad aan te leg- gen in een gebied waar drink- baar water een probleem was. Misschien zou je hem dan ook de ecorealist van zijn tijd kun- nen noemen. Hij ziet de ecologi- sche uitdaging en zet bestaande technologie, vernuft en kapitaal in om een oplossing te bieden.” De watervoorziening voor het brouwen van bier verliep via het Waterhuis tot 1932. Pas in 1880 startte de Britse firma Antwerp Water Works Cy Ltd. – later de Antwerpse Waterwerken (AWW) en nu water-link – met de aanleg van een leidingwa- ternet in de stad waardoor van Schoonbekes experiment na meer dan 300 jaar navolging kreeg. Soens: “Het moderne leidingwaterstelsel werkte nog decennialang samen naast het Waterhuis en de waterputten. Alles wat van Schoonbeke deed, zouden wij vandaag zien als een publiek-private samenwerking of een PPS-constructie. Ons model van watervoorziening is dat nog steeds.” BOUWTRUST “Van Schoonbeke ontwikkelde bijna een monopoliepositie in Antwerpen”, vertelt Wilfried Patroons ( l. ).