Les in Lezen: Onderzoeksluik 1 – Umbrella review van effectief leesonderwijs 115 lezen. Op zich is deze vaststelling niet problematisch, maar ze schetst wel de complexiteit van de uitgevoerde analyse en van de samenvatting van bevindingen. Een derde punt gaat over het onevenwicht qua aantal reviewstudies per component. De component begrijpend lezen is de component waarover er op basis van deze umbrella review de meeste evidentie bestaat. 53 reviewstudies informeren ons over welke interventies of kenmerken een impact kunnen hebben op deze component. Voor de componenten voorbereidende leesvaardigheden (22 reviewstudies), technisch lezen (37 reviewstudies) en algemene leesvaardigheid (29 reviewstudies) zijn de aantallen studies vergelijkbaar. Echter, we stellen een belangrijk onevenwicht vast ten nadele van de component leesmotivatie, waarvoor we ons maar op twee reviewstudies kunnen baseren. Hoewel deze studies over leesmotivatie aan de hoogste methodologische standaarden beantwoorden, en hoewel we dus zeker aan de slag kunnen met deze inzichten, blijft de evidentie op het vlak van interventies die een directe impact op leesmotivatie hebben beperkt. Een vierde punt is de vaststelling dat elementen uit recent onderzoek naar lezen (bv. digitaal lezen) ondervertegenwoordigd kunnen zijn. Het specifieke concept van een umbrella review houdt in dat we een robuust overzicht creëren van al het beschikbare onderzoek en een te grote nadruk vermijden op de resultaten van individuele of een klein aantal studies. Anderzijds is het inherent aan de specifieke methodologie dat de meest recente studies ontbreken en dus eventuele nieuwe trends kunnen gemist worden. Het is zelfs mogelijk dat voor bepaalde belangrijke studies die recent gepubliceerd zijn er momenteel nog geen meta-analyses of systematic reviews beschikbaar zijn. Zo merken we bijvoorbeeld dat deze umbrella review weinig studies bevat die digitaal lezen bestuderen. Dat betekent niet dat digitaal lezen onbelangrijk is voor het proces van leren lezen, maar wel dat er momenteel nog geen kwalitatieve overzichtsstudies over dit thema beschikbaar zijn, waardoor we nog geen uitspraken mogen formuleren. Een vijfde punt betreft de actoren of stakeholders die als research units in de reviewstudies zijn opgenomen. Onze umbrella review omvat een groot aantal reviewstudies die focussen op doelgroepen (bv. Leerlingen met een risico op lees- en/of spellingproblemen). Echter, reviewstudies die specifiek inzoomen op de impact van ouders (cf. parent engagement), bibliotheken, school- en gezinsondersteunende diensten, leesbevorderingsorganisaties enz. kwamen niet aan het licht; evenmin als studies die ons informeren over breder leesbeleid (op macroniveau) of lerarenopleiding. Een zesde punt gaat over de specifieke kenmerken van de primaire studies die de meta-analyses en systematische reviewstudies samenbrengen. De meeste studies die interventies evalueren, kijken naar effecten op korte termijn. Wat is het effect van een bepaalde interventie op een bepaalde variabele vlak nadat deze interventie uitgevoerd is? Het gebeurt echter veel minder vaak dat men zo’n effect op lange termijn gaat bestuderen. Wat is de situatie bijvoorbeeld na twee jaar? Daarnaast gebruiken bepaalde onderzoekers soms hun eigen meetinstrumenten om de impact van een interventie te detecteren. Soms levert dit een positief resultaat op. Als men daarna dit effect op gestandaardiseerde toetsen bestudeert, ontdekt men soms dat er geen significant resultaat meer is. Als dit zo is, werd dit expliciet in dit rapport vermeld. Een zevende en laatste punt gaat over de specifieke aard van het onderzoek naar lezen. De ingesloten reviews benaderen het proces van lezen vooral op een gekwantificeerde manier. Dat betekent echter niet dat studies die leesonderzoek op een kwalitatieve manier benaderen zoals studies naar verplichte leeslijsten, de ontwikkeling van een canon voor de literatuur, de invloed van representatie van diversiteit op leesmotivatie, of de impact van onderwijs in linguïstische metaconcepten zoals valentie op begrijpend lezen minder relevant zijn. Thema’s zoals zinsontleding of de literaire analyse van teksten kunnen wel degelijk relevant zijn voor het proces van leren lezen maar op basis van deze umbrella review kunnen we er geen uitspraken over doen.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTg3Nzk=