14 Fiche 1 Waarom werk je best al van in de kleuterklas aan de basis van geschreven taal? Wat vertelt onderzoek? Inzetten op de zogenaamde codegerelateerde vaardigheden die de basis vormen voor schriftelijke taal is al van in de kleuterklas enorm belangrijk. Jonge kinderen hebben namelijk een grotere kans om later vlotte lezers te worden als je vroeg en expliciet aandacht schenkt aan het stimuleren van fonologisch bewustzijn en het kennismaken met klanken en letters. Met name actieve letterkennis versterken en tegelijkertijd inzetten op fonemisch bewustzijn zorgt voor een goede leesstart. Voor een goed begrip: wanneer kinderen begrijpen dat woorden niet alleen een betekenis, maar ook een vorm hebben, is hun taalbewustzijn in volle groei. Ze kunnen dan bijvoorbeeld vergelijken welk woord langer is, een zin aanvullen of aangeven uit hoeveel woorden een zin bestaat. Doordat kinderen in een rijke geletterde omgeving vertoeven en inzicht krijgen in de relatie tussen letters en klanken ontwikkelen ze dit bewustzijn verder. Kinderen komen tot het besef dat woorden een diepere laag hebben en op hun beurt bestaan uit klankgroepen en losse klanken. Klankbewustzijn of ‘fonologisch bewustzijn’ verwijst naar het inzicht in de klankstructuur van taal, bijvoorbeeld kunnen rijmen of woorden kunnen verdelen in klankgroepen en los van betekenis kunnen manipuleren. ‘Fonemisch bewustzijn’ is een gevorderde fase van het fonologisch bewustzijn: het besef dat woorden uit ‘fonemen’ of losse klanken zijn opgebouwd. Kinderen ontdekken immers niet vanzelf dat woorden bestaan uit afzonderlijke klanken. En precies deze vaardigheid blijkt belangrijk voor een goede leesstart. Een hoger fonemisch bewustzijn bij jonge kinderen bereik je bijvoorbeeld door stapsgewijs toe te werken naar auditieve analyse (bijvoorbeeld: “Welke klanken hoor je in ‘steen’?”) en foneemdeletie of het wegnemen van klanken (bijvoorbeeld: “Hoe klinkt ‘steen’ zonder ‘s’? Dan is het niet meer ‘steen’, maar …?”). Fonemisch bewustzijn stimuleer je best tegelijkertijd met aandacht voor letters omdat fonemen in feite abstracte taalkundige eenheden zijn. Ze komen niet in losse pakketjes. In een woord gaan alle klanken over in elkaar als één geheel. Fonemen staan in relatie staan tot ‘grafemen’ of lettertekens en dus bieden letters houvast. Het is in elk geval een goed idee om kinderen al vroeg met klanken en letters kennis te laten maken, bij voorkeur door hen heel expliciet uit te leggen en te tonen hoe ze letters kunnen verklanken (“[z] klinkt als zzz”). Die expliciete klanknamen laat je daarna natuurlijk speels uitspreken en inoefenen. De totale tijd die je aan instructie van klanken en letters besteedt, blijkt belangrijk voor de kennis van letters. Hoe meer instructietijd, hoe sterker het effect. Bovendien combineer je die instructie het best met een focus op een of meer andere voorbereidende codegerelateerde vaardigheden. In tegenstelling tot het idee van leesvoorwaarden die men vroeger vooropstelde, klopt het niet dat je fonemisch bewustzijn volledig verworven moet zijn om te kunnen starten met inzicht geven in de relatie tussen grafemen en fonemen. Een phonics-aanpak die expliciet aandacht schenkt aan de relatie tussen grafemen en fonemen is in elk geval cruciaal voordat je bij de oudste kleuters inzet op spelling. De kleuOnderwijsniveau: kleuter lager secundair Componenten van leesvaardigheid: Voorbereidende leesvaardigheden: geletterdheid mondelinge taalvaardigheid Technisch lezen : vlot lezen vloeiend lezen Begrijpend lezen Algemene leesvaardigheid Leesmotivatie FICHE 1
RkJQdWJsaXNoZXIy MTg3Nzk=